دنیای اقتصاد - مسعود کریمی : شاخص بورس روی مرز ۲ میلیون واحد دچار سکته شده و پس از ۲ بار مرزشکنی دوباره به محدوده یک میلیون و ۹۰۰ هزار واحد بازگشته؛ پیش‌تر منحنی این نماگر در مسیر عبور از خط یک میلیون واحد هم ۳بار رفت و برگشت داشت. معانی ارقامی که روی تابلوی بورس نقش می‌بندند، چیست؟ گاهی به نظر می‌رسد معنای اعداد در ذهن سرمایه‌گذاران دگرگون می‌شود حتی در مقاطعی چنین به‌نظر می‌رسد که سهامداران مقهور ابهت اعداد شده‌اند و رفتاری عقلایی از خود نشان نمی‌دهند. بارها دیده شده در چنین شرایطی، در بازارسهام، منطق جای خود را به هیجان می‌د‌هد و صف‌های طولانی و بی‌منطق برای خرید یا فروش تشکیل می‌َشود؛ صف‌هایی که پایدار نیستند و هر لحظه ریزش در طرف عرضه یا تقاضا محتمل است.

در این حالت به‌جای اینکه سرمایه‌گذاران تحلیل‌محور باشند؛ بیشتر خبر محورند. پیامد این اتفاق می‌تواند به واکنش‌های هیجانی در بازار سهام دامن بزند. سهامداران تازه وارد اکثرا در مواجهه‌ با گره‌های معاملاتی یا ریسک‌های سیستماتیک احتمالی در بازار تحت تاثیر جو حاکم بر معاملات، رفتاری توده‌وار نشان می‌دهند. به اعتقاد کارشناسان در رفتار عقلایی انتظار می‌رود همگام با افزایش قیمت کالا، شاهد کاهش تقاضا باشیم اما چه اتفاقی باعث می‌شود کالایی که افزایش قیمت پیدا کرده با افزایش تقاضا مواجه شود؛ نمونه این رفتار در بازار سهام و قیمت دلار قابل مشاهده است. اما بورس با پدیده دیگری هم روبه‌روست؛ بارها در بازار سهام مشاهده شده‌ سرمایه‌گذاران در مواجهه با ارقام «رند»، در بسیاری اوقات، احساس خطر می‌کنند و به سرعت در صف فروش می‌نشینند دلیل این رفتار چیست؟

رفتار سرمایه‌گذاران قابل توبیخ نیست

عادل افخمی کارشناس ارشد بازار سرمایه - حوزه مالی، به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: اگر به لحاظ رفتاری این موضوع مورد بررسی قرار بگیرد، مشاهده می‌شود مرز روانی شاخص ۲ میلیون واحدی یا به‌طور کلی هر عدد رندی در بازارسهام، تورش رفتاری در ذهن سهامداران ایجاد می‌کند. این انحرافات رفتاری در ذهن سهامداران به اعداد قابل‌توجه چه در جهت مثبت و چه در جهت منفی وزن بیشتری می‌دهد.به اعتقاد او این اعداد تفاوت چندانی با سایر ارقام ندارند اما به دلیل توجه ذهن، زمان عبور از این اعداد افراد احساس می‌کنند که به دستاورد خاصی رسیده‌اند.

به گفته این تحلیلگر بازار سرمایه؛ تورش اعداد رند در رفتار معامله‌گران قابل مشاهده است و عموم آنان به‌طور معمول به‌سمت و سوی اعداد رند واکنش نشان می‌دهند. افخمی این نوع از واکنش‌های سهامداران را طبیعی دانست و تاکید کرد: بخش زیادی از رفتار و هیجان بازار طبیعی ارزیابی می‌شود. به‌عنوان مثال یک میلیون نفر انسان با یک میلیون ذهن و پایه متغیری وجود دارد، بنابراین حساسیت‌هایی مختلفی که در این ذهن‌‌ها ایجاد خواهد شد قاعدتا باعث می‌شود که انتظارات مختلفی هم شکل بگیرد. این کارشناس بازار سرمایه بر این باور است که رفتار سرمایه‌گذاران به هیچ‌عنوان قابل توبیخ نیست زیرا افراد بر اساس متغیر‌های ذهنی خود اقدام به تصمیم‌گیری می‌کنند. ذهن تمام سرمایه‌گذاران را باید شبه کامپیوتری در نظر گرفت که با یکسری الگوریتم و متغیر به نتیجه‌ می‌رسد. او تاکید کرد: تغییر جهت بازار در مواردی خیلی سریع رخ می‌دهد. به‌عنوان مثال فردی قبل از تشکیل صف خرید اقدام به خرید سهمی می‌کند، این سهامدار در ذهن خود احساس پیروزی و برتری از بازار خواهد داشت اما در یک لحظه، عرضه همان سهم به میزانی افزایش پیدا می‌کند که سریعا صف فروش میلیونی شکل می‌گیرد. این سهامدار به یقین احساس بازندگی خواهد کرد. این اتفاقات به‌طور کلی بیانگر حرفه‌ای بودن و یا نبودن سهامداران نیست بلکه کامپیوتر‌های محاسباتی ذهن بر اساس یکسری متغیر رفتار می‌کند. با این حال متغیر پایه سهامداران می‌تواند نقدینگی، دارا دوم، دلار و مواردی از این قبیل در نظر گرفته شود.

نقش متولیان در رفتار سرمایه‌گذاران

به اعتقاد افخمی تمام سرمایه‌گذاران و حتی صاحب‌نظران فعال هم درگیر این انحرافات رفتاری هستند اما با کسب تجربه و مشاهده فرصت‌های زیاد به نحوی از درجه حساسیت و واکنش نسبت به مواردی کاسته خواهد شد. این تورش‌های رفتاری به‌طور طبیعی در ذهن انسان وجود دارد و به‌سادگی نمی‌توان از آن عبور کرد. این کارشناس بازار سرمایه گفت: ۲ سیستم ذهنی داریم. نخستین سیستم، ناخودآگاه است. به‌عنوان مثال فردی در هنگام رانندگی به محض مشاهده مانع به سرعت ترمز می‌کند. بنابراین اکثر تورش‌های رفتاری که در بازار مشاهده می‌شود تحت‌تاثیر تصمیم سیستم ذهنی ناخودآگاه سرمایه‌گذاران است.سیستم سنتی و متعارف فقط بر منطق و اقتصاد عقلایی تاکید دارد و در واقع سیستم دوم ذهنی افراد در این زمینه تصمیم‌گیری می‌کند. بنابراین در موارد زیادی ذهن به‌صورت ناگهانی تصمیم‌گیری می‌کند و خیلی تحت‌تاثیر منطق قرار ندارد. او با بیان اینکه رفتار متولیان بازار می‌تواند در رفتار سرمایه‌گذاران نیز اثر‌گذار باشد، افزود: آگاهی بخشی و آموزش از نکات با‌اهمیت در این موضوع است.