ساعت 24 - صنعت پتروشیمی اولین صنعت به لحاظ درآمدزایی ارزی است و نیز اولین صنعت در ایجاد ارزش افزوده و پنجمین صنعت در اشتغال فعالان کارگاه های صنعتی به حساب می آید. این صنعت در سال 1395 سهم 18/2 درصــدی از تولیــد ناخالــص داخلــی و 2/9 درصدی کل صنعت را دراختیار داشته است و به نظر می رسد درحال حاضر این نسبت ها به نفع صنعت پتروشیمی افزایش یافته است.

با توجه به اینکه ارزش صادرات فرآورده های پتروشیمی در وضعیت مناسب جهانی نزدیک به 14 میلیارد دلار است امید ایران برای کسب درآمد ارزی در وضعیت تضعیف بنیادین درآمد نفت خام به این صنعت است. در حالی که ایران برنامه های بلند مدت و بلند پروازانه ای با توجه به شرایط وواقعیت های اقتصاد سیاسی ایران برای توسعه این صنعت دارد آگاهی از نقاط آسیب پذیر این صنعت ضرورت دارد. کارشناسان موسسه پژوهش های بازرگانی در وزارت صنعت معدن و تجارت با بررسی عمیق وهمه جانبه صنعت پتروشیمی نقاط قوت و ضعف آن را استخراج کرده اند. در نوشته حاضر به دونقط ضعف اساسی صنعت پتروشیمی ایران اشاره می شود.

گلوی صادرات در پنجه چین

واقعیت این است که تحریم های آمریکا در دهه 1390 وهمزمان با رشد کمی صنعت پتروشیمی همزمان شدند و تولید کنندگان ایرانی ناگزیر شدند در انتخاب مقاصد صادراتی  ، بازارهای هدف کمتری را در کانون توجه قرار دهند. آمارهای دردسترس به دست آمده از پژوهش یاد شده  نشان می دهد چین انحصارگر بزرگ خریدارفراورده های پتروشیمی ایران است. انحصار خرید شرکتهای چینی در این بخش یک نقطه ضعف است و چینی ها اگر اراده کنند می توانند با تبانی بر صادرات ایران اثرواقعی داشته باشند. با توجه به اینکه شرکتهای چینی یا دولتی اند و یا از دستورهای دولت وحزب کمونیست چین اطاعت کامل دارند این وضعیت کاررا بدتر می کند. آمارهای دردسترس نشان می دهد در سال 1395 سهم چین از صادرات پلیمرها به مثابه یک گروه اصلی از فرآورده های پتروشیمی 65 درصد از نظر ارزش صادرات بوده است. سهم جین از صادرات مواد پایه وشیمیایی غیر از متانول از نظر ارزش صادرات دراین سال نیز 48 درصد بوده است که سه برابر بیشتر از مشتری بعدی ایران در این محصول است. بر اساس همین پژوهش سهم چین از صادرات آروماتیکها 58درصد بوده است که 6 برابر مشتری بعدی ایران به حساب می اید. همین پژوهش نشان می دهد سهم چین از صادرات متانول ایران در سال 1395 64 در صد بوده است.

به نظر می رسد این میزان وابستگی صادرات به بازار یک کشور بزرگترین نقص  صنعت ارز آور ایران در بلند مدت است و می تواند اختیاراین  صنعت را به انحصارگرتفویض کند و  گلویش در پنجه این انحصارگر باشد.

تولیدات با ارزش افزوده پایین

یکی دیگر از نقاط آسیب پذیر صنعت پتروشیمی ایرا ن تولید و صادرات فراورده های با ارزش پایین تر در مقایسه با کشورهای دیگراست. به این معنی که تولیدات پتروشیمی ایران نزدیک ترین و بیشترین نسبت را به گاز به عنوان ماده اولیه تولید سایر فراورده های نفت وگاز به لحاظ مواد اولیه دارد و در حقیقت صادرات گاز به حساب می اید. پژوهش انجام شده نشان می دهد در سال 2016درحالی که کره جنوبی 25 میلیون تن فراورده های پتروشیمی داشته است معادل 38 میلیارد دلار صادرات را به دست اورده است. آلمان نیز  درهمان سال با تولید 41 میلیون تن فراورده های پتروشیمی 116  میلیارد دلار صادرات داشته است درحالی که ایران با تولید 50 میلیون تن تولید فقط 9.5 میلیارد دلار صادرات داشته است. یادمان باشد که آلمان وکره جنوبی خود وارد کننده خالص انرژی های فسیلی مثل نفت وگاز به حساب می آیند.