رئیس سازمان بورس تحلیلی از روند بازار سرمایه، برنامه هایی برای تداوم وضعیت مثبت بورس، نقش مخرب دولت روحانی در فاجعه‌ سال ۹۹ کرد و وعده عرضه اولیه ۲۵ شرکت و ... داد.

 

به گزارش پایگاه خبری بورس پرس، مجید عشقی درخصوص روند بازار سرمایه، اقدامات در دستور کار برای تداوم وضعیت مثبت بورس، تمهیدات برای جلوگیری از ایجاد صف‌های طولانی خرید و فروش و رفتارهای هیجانی سهامداران، نقش دولت دوازدهم در فاجعه‌ سال ۹۹، برنامه ها برای ایجاد شفافیت در معاملات و بازگشت اعتماد، واریز منابع از صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت بازار سرمایه، آمادگی برای آغاز عرضه اولیه ۲۵ شرکت به گفت و گو با ایرنا نشست که بدین شرح است:

بازار سرمایه را در چه موقعیتی تحویل گرفتید و اکنون این بازار در چه وضعیتی قرار گرفته است؟

عشقی: در نیمه دوم سال ۱۴۰۰ فضای منفی بر روند بازار حاکم بود و برخی متغیرهای کلان اقتصادی هم به فضای نامساعد ایجاد شده در بازار دامن زد. بحث لایحه بودجه که تهیه و به مجلس ارائه شد نیز با برخی ابهامات همراه بود که همین موضوع زمینه‌ساز ایجاد هزینه‌های زیاد برای برخی شرکت‌ها بود. مسئله نوسانات نرخ ارز تاثیرگذار بر روند بازار بود و از نظر روانی ضمن ایجاد فضای بی‌اعتمادی ابهام جدی در معاملات بورس رخ داد.

از سوی دیگر بازار از اواخر سال ۹۸ تا اواخر سال گذشته وارد دورانی پر ابهام شده بود که این وضع بیش از ۲ سال وجود داشت. در این مدت اقدام چندان جدی در برخی زیرساخت‌ها انجام نشده بود و نیاز بود برنامه‌ریزی دقیقی بر این مسایل صورت بگیرد. همین مسئله سبب وجود التهاب در فضای حاکم بر بازار در سال ۱۴۰۰ بخصوص در شهریور و مهر شد.

معاملات بورس در تابستان ۱۴۰۰ افزایشی را تجربه کرد اما فضای منفی به دلیل عدم برآورده شدن برخی انتظارات تورمی و نیز بحث‌های مطروحه بر روند بازار بازگشت و این مسیر تا بهمن‌ در ادامه پیدا کرد. از همان ابتدا و در دوران مدیریت جدید سازمان بورس، ایجاد ثبات و آرامش در بازار نخستین اولویت بود که در این زمینه روند بازار در روزهای پایانی سال با مصوبات دولت و کمک مجلس و نیز از طریق مشخص شدن عملکرد واقعی شرکت‌ها به دورانی از ثبات نزدیک‌ شد.

زمستان ۱۴۰۰ با قطعی برق و گاز صنایع روبرو شد اما با پیش روی به جلو اثر قطعی انرژی بر صنایع آنچنان زیاد نبود که در آن زمان بزرگ‌نمایی شده بود. این اتفاق سودآوری و تولید شرکت‌ها را تحت تأثیر قرارداد اما آماری که در پایان سال منتشر شد نشان‌ داد تولید و فروش شرکت‌ها مطلوب بود. نخستین هدف در بازار سرمایه، ایجاد ثبات و آرامش بود که از اسفند به کمک اقدامات انجام‌شده وضعیت بازار بهبود پیدا کرد. به‌مرور تحت تأثیر چنین عواملی اشخاص حقیقی به بازار اعتماد کردند و ضمن افزایش ارزش معاملات، ثبات نسبی در معاملات حاکم شد. اکنون باید مراقب بود یک وضعیت مثبت افراطی ایجاد نشود و انتظارات ایجاد شده منطقی باشد.

سازمان بورس چه اقداماتی را برای تداوم وضعیت مثبت بورس در دستور کار قرار داد؟

عشقی: رسالت سازمان بورس این نیست که روند بازار سهام را مثبت یا منفی کند بلکه معاملات باید به شکل منصفانه انجام شود و در کنار آن بتوان به تأمین مالی بخش واقعی اقتصاد کمک کرد. برنامه مدنظر سازمان بورس برای سال جاری، نظارت هوشمند و الکترونیکی بر بازار و نیز نهادهای مالی است. در این خصوص مرکز پایش و نظارت بر بازار سرمایه که اسفند ماه راه‌اندازی شد، تقویت می شود تا تخلفی در روند معاملات بازار صورت نگیرد و در صورت انجام تخلفات به‌سرعت شناسایی خواهند شد.

برنامه دیگر بحث نظارت بر نهادهای مالی است که در این خصوص باید شرکت‌های کارگزاری، سبدگردان ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری طبق قوانین و مقررات فعالیت کنند تا سبب ایجاد سوء جریان در بازار نشوند. این ۲ اقدام جزو برنامه‌های اصلی سازمان بورس است. برای انجام این فعالیت لازم است اقدامات جدی در حوزه زیرساخت IT انجام شود. همچنین در حوزه مقررات و قانون بازار سرمایه و نیز در صورت لزوم مقررات مربوط به مابقی نهادهای مالی را اصلاح و مقررات جدید را اعمال خواهیم کرد.

اگر بتوان سال جاری سهم بازار سرمایه را برای تامین مالی تولید افزایش داد، اقدام بزرگی است. به نظر می‌رسد این ظرفیت در بازار وجود داشته باشد و تا پایان سال شاهد تحقق آن خواهیم بود. سال گذشته با توجه به افزایش سرمایه از محل‌های مختلف مانند انتشار اوراق اما تامین مالی از بازار سرمایه به ۲۵ درصد هم نرسید. امید است برای سال جاری این میزان تا جایی که امکان دارد، افزایش یابد. در نظر است ۱۰ تا ۱۵ درصد دیگر از تامین مالی‌ها از طریق بورس انجام شود. این اقدام مثبت در دستور کار قرار گرفته و به تامین مالی طرح‌ها و پروژه‌ها کمک خواهد کرد.

روند صعودی که از اواخر اسفند به بازار سهام بازگشته، می‌تواند ادامه‌دار باشد یا خیر؟

عشقی: امید است روند فعلی تا پایان سال ادامه‌دار باشد اما به نظر می‌رسد با توجه به وضعیت مطلوب شرکت‌ها، سال ۱۴۰۱ بتواند سال مطلوبی برای بازار سرمایه از لحاظ تامین مالی بخش تولید باشد. اگر قرار باشد تمرکزها بر این مسئله باشد که فقط سهام بین مردم معامله و قیمت آن افزایش پیدا کند، اما اقتصاد هیچ‌گونه تأثیرپذیری نداشته باشد، نمی‌توان چندان شاهد اثر مثبت بازار سرمایه در تولید و اشتغال بود. مسیر حرکتی که بازار در پیش گرفته به این سمت خواهد بود که بخش واقعی اقتصاد هم بتواند از این بازار تامین مالی کند.

سازمان بورس چه اقداماتی را برای جلوگیری از ایجاد صف‌های طولانی خرید و فروش و رفتارهای هیجانی سهامداران مدنظر قرار داده است؟

عشقی: در ابتدا صندوق تثبیت و توسعه بازار سرمایه برای این کار در نظر گرفته شد. این صندوق‌ها دارای منابعی مطلوب هستند تا از ایجاد نوسان‌ جلوگیری کنند.  ایجاد صندوق بازارگردانی برای بازار سرمایه هم در دستور کار است. در کنار آن برخی ابزارها در نظر گرفته شده تا به تقاضاها از طریق افزایش شناوری سهام پاسخ مثبت داد.

در زمینه ورود منابع در شرکت‌ها مذاکره با گروه‌های بزرگ بازار در حال انجام است تا منابع لازم از طریق انتشار اوراق و سهام جدید به طرح‌ها منتقل شود و از این طریق بخش واقعی اقتصاد از ورود پول‌ها به بازار منتفع خواهند شد. بعید به نظر می‌رسد سال جاری اتفاقی که سال ۹۹ در بازار رخ داد، روی دهد. در هر صورت مردم باید توجه کنند که سهام شرکت‌ها با یکدیگر یکسان نیستند و بازدهی آنها متفاوت با یکدیگر است.

بهتر است مردم از چه طریقی اقدام به سرمایه‌گذاری در بورس کنند تا دچار ضرر و زیان‌های نشوند؟

عشقی: افرادی که نابلد هستند و اطلاعات تخصصی ندارند، باید بطور حتم از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری اقدام به ورود سرمایه‌ها کنند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری با ریسک‌های مختلفی در بازار مواجه هستند. سرمایه‌گذاران با خرید این صندوق‌ها می‌توانند با اطمینان نسبت به سرمایه‌گذاری در بورس اقدام کنند تا دیگر درگیر هیجانات بازار نشوند.

بحث آموزش به‌عنوان موضوعی بسیار مهم تلقی می‌شود حتی افرادی هم که اقدام به سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها می‌کنند، باید برخی دوره‌های آموزشی را گذرانده باشند. زیرا تعداد نمادهای بورسی حاضر زیاد است و یک فرد چنین توانایی ندارد که همه سهام را بررسی و سرمایه را وارد این بازار کند. سازمان بورس، ارکان بازار سرمایه و دیگر نهادهای مالی به دنبال برنامه‌ریزی و ایجاد ساماندهی افزایش تخصص مردم در این بازار هستند تا هماهنگی لازم در خصوص آموزش عموم مردم داشته باشند.

حمایت های دولت از بازار سهام منجر به رشد غیرمنطقی بازار شد و بعد از مدتی این حمایت‌ها را برداشت. دولت قبل تا چه میزان مقصر ریزش بورس است؟

عشقی: فاجعه‌ای که سال ۹۹ در بازار سرمایه رخ داد، ناشی از اقدامات دولت دوازدهم بود. در آن زمان مسئولان با کاهش نرخ بهره، ورود سیل نقدینگی به بازاری که زیرساخت آن آماده نبود و سمت تقاضای آن با لغزش همراه بود باعث ایجاد فاجعه‌ شدند. فاجعه سال ۹۹ بورس مربوط به صعود شتابانی بود که بازار برای چند ماه تجربه کرد و زمینه‌ساز ایجاد آن مشکلات شد. مقصر اصلی ایجاد چنین روندی دولت قبل بود و جو بی‌اعتمادی را که ایجاد کرد بسیار شدید بود.

دولت در همان زمان باید به‌موقع عرضه سهام را افزایش می‌داد تا جوابگوی تقاضای ایجاد شده باشد و از طریق آن روند غیرمنطقی را که از دی‌ سال ۹۸ تا مرداد ۹۹ رخ داد را کنترل می‌کرد. در نخستین روزهای فعالیت در سازمان بورس، سهامداران اقدام به خرید سهام نمی‌کردند و روزی وجود نداشت که جریان ورود نقدینگی صورت گیرد بلکه فقط پول از این بازار خارج می‌شد. این امر نشان از آن داشت همه به دنبال نقد کردن سهام در بازار بودند. اعتماد از دست‌ رفته در بازار یک‌ روزه باز نمی‌گردد بلکه زمان‌بر است. امید است اعتماد بازگشته ادامه پیدا کند و دوباره با تصمیمات خدشه‌دار نشود.

برنامه سازمان بورس برای ایجاد شفافیت در معاملات چیست؟

عشقی: برخی مطالبات از مسئولان بازار سرمایه وجود دارد که به دستگاه قضایی منتقل شده بود. در این زمینه اقداماتی مانند افزایش عمق مظنه پیگیری و مشاهده شد بهتر است به مرحله اجرا برسد که اکنون با این اقدام سازمان بورس، اشخاص حقیقی و حقوقی همه در یک سطح نسبت به معاملات بازار اطلاعات دارند.

موارد دیگری هم مانند دامنه نوسان یا اقدامات ناظر در حال شفاف‌سازی است. کمیته‌ای تشکیل‌شده که بصورت هفتگی هم‌فکری‌هایی در خصوص اقدامات ناظرها انجام می‌شود. در ادامه فعالیت‌ها، دامنه نوسان باید بازتر شود و پدیده صف‌نشینی کاهش پیدا کند تا از این طریق کمکی به‌نقد شوندگی بازار صورت گیرد. تلاش شده اطلاعات به‌موقع در سامانه کدال منتشر شود. در صورت لزوم از ناشران درخواست افشا خواهیم داشت که عدم اقدامات لازم از سوی شرکت‌ها در این زمینه با برخی از مسئولیت‌های قانونی همراه خواهند شد.

عملکرد دولت سیزدهم در زمینه بازگشت اعتماد به بازار سرمایه و نیز صعود دوباره شاخص بورس چطور بود؟

عشقی: دولت سیزدهم در شش ماه دوم سال ۱۴۰۰ تصمیمات و مصوبات مناسبی برای بازگشت اعتماد به بازار ارائه داد. اکنون هم بصورت مستمر گزارش‌ هایی در حال انتقال است تا وضعیت بازار و هشدارهایی که در خصوص تصمیم‌گیری‌ها در زمینه فضای کسب‌ و کار و سرمایه‌گذاری ارائه می‌شود را منتقل کرد و تصمیمات مسئولان در این زمینه لحاظ خواهند شد. تاکنون نتایج مطلوبی از این گزارش‌ها گرفته‌ و مصوبات مثبتی از دولت خارج شده است.

در چند روز گذشته حاشیه‌هایی در زمینه واریز منابع از صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت بازار سرمایه ایجاد شد و مسئولان این اتفاق را ناشی از عدم امضای قرارداد صندوق تثبیت بازار سرمایه عنوان کردند. آیا می‌توان نسبت به حل این مشکل و نیز امضای قرارداد مدنظر امیدوار بود؟

عشقی: در این زمینه باید قراردادی مابین صندوق توسعه ملی و صندوق تثبیت بازار سرمایه برای انتقال وجوه امضا شود. این قرارداد دارای نکات حقوقی بود که باید در مورد آنها به تفاهم رسید. مشکل خاصی در این زمینه وجود ندارد و صندوق تثبیت بازار سرمایه پیگیر رفع مشکلات موجود است. به نظر می‌رسد به‌زودی این قرارداد به امضا برسد و بحث خاصی در خصوص موارد ذکرشده در این قرارداد وجود ندارد. تا چند روز آینده این قرارداد به امضا خواهد رسید و منابع بصورت ماهانه از صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت بازار سرمایه به امضا خواهد رسید.

برخی سال ۹۹ بخشی از ریزش بازار را ناشی از انجام عرضه‌های اولیه بدون برنامه‌ریزی می‌دانستند. اکنون برنامه سازمان برای نظم بخشیدن به عرضه‌ های اولیه در سال ۱۴۰۱ چیست؟

عشقی: در ۶ ماه گذشته عرضه‌های اولیه متناسب با شرایط و ورود نقدینگی به بازار دنبال شد. اکنون هم مسئولان حاضر در بورس تهران و فرابورس برنامه‌ ریزی‌ های لازم را انجام دادند تا عرضه‌های اولیه متناسب با شرایط ورود پول انجام شود. نزدیک به ۲۵ شرکت آماده عرضه اولیه هستند. تعدادی شرکت هم در مرحله پذیرش و درج نماد قرار دارند.

به نظر می‌رسد از این هفته انجام عرضه‌های اولیه آغاز شود و روند متناسب با شرایط بازار ادامه خواهد داشت. در این زمینه سخت‌گیری‌هایی در خصوص ورود شرکت‌های دانش‌بنیان وجود دارد که فقط مربوط به عرضه آنها در بازار سرمایه نیست، سازمان بورس نسبت  به این مسئله حساس است. شرکت‌ هایی باید وارد بازار شوند که از نهایت شفافیت برخوردار باشند و اطلاعات مالی آنها دارای شفافیت کامل باشند.

فعالیت شرکت‌هایی که قرار است وارد بورس شوند نباید دچار ریسک‌های جدی و عمده باشند. شرکت‌های دانش‌بنیان به دلیل شرایط خاصی که دارند برای ورود به بازار دچار حساسیت هستند که بخشی از این حساسیت‌ها ناشی از نهادهای بیرون از بازار است. تلاش شده مسئله مربوط به شرکت‌های دانش‌بنیان در قالب کمیته‌ای مشترک جمع‌آوری و ضوابط مشخصی برای آنها تعیین شود که درنهایت طبق آن ضوابط در بازار پذیرش خواهند شد.

این ضوابط نهایی شده و حتی یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان اقدامات لازم را انجام داده و آماده عرضه اولیه است. فقط یک مسئله حقوقی وجود دارد که عرضه اولیه در صورت رفع آن انجام خواهد شد. برخی شرکت‌ها که دارای ریسک بالایی هستند به سرمایه‌گذاران حرفه‌ای عرضه می‌شود. در کل دنیا این مسئله مرسوم است و سهام همه شرکت‌ها بصورت عمومی عرضه نمی‌شود، بلکه عرضه خصوصی وجود دارد. بنابراین عرضه اولیه تپسی نیازمند تصمیم فرابورس است. اگر ریسک شرکت ها بالا ارزیابی شود فقط سهامداران حرفه‌ای می‌توانند اقدام به خرید کنند.

برنامه‌هایی که سازمان بورس در زمینه گسترش فعالیت اوراق بدهی مدنظر قرار داده، چیست؟ این بازار تا چه میزان گنجایش برای رشد دارد؟

عشقی: اکنون بازار بدهی کوچک است و ارزش کل آن ۵۰۰ هزار میلیارد تومان است درحالی‌ که بازار سهام بیش از ۷.۵ هزار میلیارد است. با توجه به گسترش صندوق‌های سرمایه‌گذاری، نهادهای مالی و افزایش سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها، بازار بدهی باید بزرگ‌تر شود. از طرفی سایر نهادهای مالی مانند شرکت‌های سرمایه‌گذاری، هلدینگ‌های مالی و بانک‌ها نیازمند اوراق بدهی هستند و باید بازار بدهی با تعریف ابزارهای جدید بزرگ شود و تامین مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس را از این طریق راحت‌تر کرد تا برای اجرای طرح‌ها اوراق بدهی منتشر کنند.