100 یه نقل از روزنامه عصر اقتصاد، احتمالا شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی یک تکذیبیه در خصوص افزایش قیمت بنزین را در جایی از کامپیوتر روابط عمومی نگه داشته است و هر از چندگاهی در پاسخ به رسانه های مختلف و... آن را بازنشر می کند. این سناریو برایتان آشنا نیست؟

تکذیب یک فرایند مشخص، نه تنها کاریست بس عبث بلکه اتفاقا نشان از آن دارد که توانایی جلوگیری از بروز مراحل فرایند توسط تکذیب کننده دشوار شده است و این داستان برای مردم ایران چندین بار پیش از گران شدن بنزین اتفاق افتاده است.

حتما به یاد دارید که رئیس جمهوری پیشین کشور اعلام فرموده بودند که صبح جمعه از افزایش قیمت بنزین با خبر شدند و بالاخره مشخص نشد که کدام نهاد مسئول افزایش قیمت بنزین است و حالا هم به نظر می رسد باید منتظر یکی از همان صبح های جمعه باشیم که در ادامه به دلایل نزدیک شدن به جمعه موعود می پردازیم.

بنزین در پالایشگاه های کشور تولید می شود. به عبارتی نفت خام به پالایشگاه ها به عنوان خووراک تحویل می شود و پالایشگاه نیز با اجرای مراحل پالایش، آن را به بنزین تبدیل می کند و به عرضه می رساند. در این چرخه هزینه تمام شده بنزین و هزینه تمام شده خوراک برای پالایشگاه ها، بر اساس فرمول صادره از سوی وزارت نفت محاسبه می شود که با فرمول های پیچیده و کسرهایی از نرخ فوب خلیج فارس حساب شده و در نهایت بنزین به دست دولت می رسد. در این مرحله دولت بنزین را با قیمتی پایین تر از قیمت تمام شده در اختیار توزیع کنندگان قرار می دهد و اینجاست که چالش اصلی ایجاد می شود.

منابعی که دولت برای بنزین می پردازد، بدون شک بی انتها نیست و با مخارج بالای دولت که بخش مهمی از آن نیز به همین هزینه ها باز می گردد، اجازه نمی دهد که دولت بیش از این برای پایین نگه داشتن نرخ حامل های انرژی هزینه کند. از این رو در ماه های اخیر شاهد آن بوده ایم که به بهانه سطح بندی مصرف کنندگان، برق و گاز نیز گران شده است. اما بنزین به دلیل داشتن بار روانی بالا همچنان با قیمت سابق عرضه می شود.

در نتیجه با افزایش قیمت نفت و بنزین در جهان، هزینه های دولت برای پایین نگه داشتن قیمت بنزین نیز افزایش پیدا می کند و این افزایش هزینه های دولت به ایجاد تورم بیشتر منتهی می شود.

میلتون فریدمن، اقتصاددان برجسته، می گوید: «هر گونه انتساب تورم به دیگران به غیر از دولت اشتباه است. مصرف کنندگان تورم ایجاد نمی کنند، تولیدکنندگان تورم ایجاد نمی کنند، اتحادیه ها تورم ایجاد نمی کنند، رهبران خارجی تورم ایجاد نمی کنند، واردات نفت تورم ایجاد نمی کند، چیزی که تورم ایجاد می کند، هزینه های بیش از حد دولت و چاپ پول بیش از حد دولت است و نه هیچ چیز دیگر.»

بر این اساس می توان این گونه برداشت کرد که پایین نگه داشتن قیمت بنزین با نرخ های بالای نفت در بازار جهانی یکی از عوامل مهم تورم است و تورم تا جایی امکان ادامه دارد که جامعه تاب تحمل آن را داشته باشد. به عبارت دیگر زمانی که قیمت ها بیش از حد از قدرت خرید مردم بالاتر باشند، رکود به حدی رشد خواهد کرد که اقتصاد به طور کلی فلج شود.

این در حالی است که تورم در کشور ما بسیار سریع تر از دستمزدها حرکت کرده است و دولت دستمزدها را به دلیل کنترل نقدینگی و نبود بودجه تا جای ممکن پایین نگه داشته تا تورم از جانب دیگری تغذیه نشود.

به این نکته نیز باید توجه کرد که پایین نگه داشتن قیمت بنزین و در کنار آن تولید پول برای پوشش هزینه های این کار، یک چرخه باطل است که تنها به اقتصاد کشور آسیب می زند و اگر هم یارانه ای برای بنزین و دیگر حامل های انرژی در نظر گرفته می شود، باید به صورت شناور باشد و به عبارتی می توان نرخ های داخلی را درصدی از قیمت تمام شده در نظر گرفت. در چنین حالتی هزینه های دولت به واسطه مصرف و آن هم با یک شیب قابل پیش بینی افزایش می یابد، نه این گونه که با افزایش چشمگیر قیمت نفت و به طور ناگهان هزینه هایی جدی به دولت تحمیل شود.

حال دولت با ادامه سیاست های فرسوده و از مد افتاده در یک دوراهی مانده است که یا راه تورم زا را ادامه دهد و یا این که نرخ بنزین را آزاد کند؛ چرا که با افزایش مصرف و آغاز واردات بنزین، هزینه ها بیش از پیش افزایش خواهد یافت، که هر دو این راه ها به اعتراض مردم و رشد قیمت ها و در نهایت رکود منجر خواهد شد. بنابراین از آنجایی که دولتمردان ایران به اجرای سیاست های همیشگی خود پافشاری دارند، باید منتظر آن باشیم که در همین روزها و در یک جمعه ای دولت بار دیگر قیمت بنزین را افزایش دهد تا هزینه های ناشی از ثابت نگه داشتن نرخ بنزین را کمتر کند که این مساله نیز بار دیگر به چالش رشد واقعی و روانی قیمت ها و همچنین نارضایتی مردم منتهی خواهد شد.

درست فکر می کنید، دیوارِ کج ما تا ثریا رسیده است و اکنون نمی دانیم آجر بعدی را چگونه و کجای دیوار بگذاریم.