فردای اقتصاد: دلار در روند نزولی یک هفته اخیر در عبور از نیمه کانال ۳۹ هزار تومان ناکام مانده است که گمانه‌زنی‌هایی در خصوص کف‌سازی نرخ ارز به همراه داشته است. امروز قیمت اسکناس آمریکایی حتی به بیشترین سطح یک هفته اخیر رسید. اما آیا باید این را پایانی بر افت دلار دانست؟ در چه صورت می‌توان انتظار افت پایدار نرخ ارز را داشت؟

ناکامی دلار در عبور از مرز ۳۹۵۰۰ تومان

دلار طی ۷ جلسه معاملاتی اخیر از حوالی ۳۹۴۰۰ تا ۳۹۵۰۰ تومان پایین‌تر نرفته است. به طوری که شنبه تا دوشنبه گذشته بین کانال‌های ۳۹ تا ۴۱ هزار نوسان کرد که نوسانی نسبتا قابل توجه در مقیاس روزانه محسوب می‌شود. این محدوده نوسان در سه جلسه بعدی (سه‌شنبه تا پنجشنبه گذشته) کوچک‌تر شد و دلار بین ۳۹ تا ۴۰ هزار تومان رفت‌وبرگشت داشت. اما امروز دلار صعودی شد و بین دو کانال ۴۰ و ۴۱ هزار تومان نوسان کرد.

بازگشت دلار از ۴۴ هزار تومان؛ اصلاح موقت یا ترس از ارزپاشی؟

حدود یک هفته قبل، نرخ ارز حدود ۱۰ درصد اصلاح را از اوج ۴۴ هزار تومان تجربه کرد. برخی آن را یک اصلاح موقت می‌دانند به خصوص با توجه به آنکه دلار در مدت ۷ هفته ۲۵ درصد پیاپی داشت و بسیاری انتظار داشتند جایی دلار متوقف شود یا اصلاح کند. اما به نظر می‌رسد خط و نشان کشیدن رئیس کل جدید بانک مرکزی هم در توقف افت ریال بی‌تاثیر نبود. محمدرضا فرزین ۸ دی اعلام کرد از این پس تمامی نیازهای ارزی کشور برای تامین کالاهای اساسی، مواد اولیه و ماشین‌آلات و تجهیزات در بازار نیما با نرخ ثابت ۲۸۵۰۰ تومان تامین خواهد شد. وی ثانیا بر مداخله در بازار آزاد به منظور کاهش قیمت دلار در این بازار تاکید کرد. رویکرد رئیس کل جدید بانک مرکزی منجر شد تا برخی متقاضیان دلار از خرید ارز منصرف شوند. با این حال، سابقه تثبیت نرخ مبادله‌ای ارز در سطح ۴۲۰۰ تومان و فجایع پس از آن، برخی را هم در سمت خرید فعال کرد. به لحاظ تکنیکالی هم دلار اگرچه روند صعودی کوتاه‌مدت خود را شکسته است، اما از منظر بلندمدت همچنان در روند صعودی قرار دارد.

شرط کاهش پایدار نرخ ارز

اکنون سوالاتی در ذهن برخی فعالان بازار ارز شکل گرفته است. از جمله آنکه آیا بانک مرکزی ارزپاشی در بازار آزاد را آغاز کرده است و دلار با وجود عرضه بازارساز از نیمه کانال ۳۹ هزار پایین نیامده است؟ یا آیا بانک مرکزی از ابتدا هم قصد مداخله شدید در بازار را نداشت و به کاهش ۱۰ درصدی نرخ بسنده کرده است؟

علاوه بر رشد انتظارات تورمی به واسطه ناکامی مذاکرات احیای برجام، برخی روندهای اقتصادی نیز تضعیف ریال را توجیه می‌کنند. از جمله تداوم رشد بالای میانگین نقدینگی و پایه پولی یا مهم‌تر از آن رکوردزنی خروج سرمایه از کشور که نشان از ادامه فشار بر دلار در بخش حقیقی اقتصاد دارد. طبق جدیدترین آمار نماگرهای اقتصادی بانک مرکزی در فصل بهار امسال ۱۰ میلیارد دلار سرمایه از کشور خارج شده است. این در حالی است که این رقم معادل کل خروج سرمایه سال قبل است و در دهه ۹۰ هم بیشترین خروج سرمایه سالانه تنها ۲۰ میلیارد دلار بوده است و حال نصف این رقم تنها در یک فصل در سال ۱۴۰۱ از کشور خارج شده است. در همین حال، نشانه‌هایی از تداوم این خروج سرمایه از جمله در مسیر معکوس قیمت مسکن در منطقه لوکس‌نشین تهران هم دیده می‌شود.

حال در این شرایط، افت پایدار دلار اولا بدون کنترل جدی نقدینگی و پایه پولی ناممکن به نظر می‌رسد. با توجه به آنکه سال‌هاست سیاست‌گذار در مسیر مخالف حرکت کرده است و بی‌اعتمادی و ناامیدی جامعه از تغییر سیاست‌گذار در اوج قرار دارد، به نظر می‌رسد برای فروخواباندن انتظارات تورمی نیاز به مشاهده تحولات جدی در این حوزه‌هاست. برای مثال، سیاست‌گذار ارزی هر بار در التهاب‌های ارزی سال‌های اخیر، تلاش داشته با تاکید بر وضعیت مناسب صادرات و درآمدهای ارزی تاکید انتظارات تورمی را بخواباند. حال آنکه نرخ ارز هم‌اکنون بسیار بالاتر از ده‌ها باری است که روسای سابق بانک مرکزی بر وضعیت مناسب ذخایر ارزی تاکید کردند. کمیسیون اقتصادی مجلس نیز اخیرا در گزارشی خطاب به دولت رئیسی نسبت به اتکا به آمار گمراه‌کننده «مازاد عرضه در سامانه نیما» هشدار داد. بنابراین، هر گونه «حرف‌درمانی» صرف می‌تواند بانک مرکزی را در حصول به اهداف خود ناکام نگه دارد.