مهدي سرلك*
روزنامه «دنياي‌اقتصاد» روز شنبه 23/06/1392 در صفحه پانزدهم خود گفت‌وگويي با نايب‌ریيس محترم انجمن توليدكنندگان و صادركنندگان سنگ‌آهن ايران به چاپ رسانيده بود كه به عنوان يكي از  كارشناسان صنعت فولاد  نمي‌توانم با نظرات ايشان موافق باشم. به سه دليل عمده فولاد يك صنعت مادر است و توسعه اين صنعت يكي از موتورهاي توسعه كشورهاست:
1. فولاد چرخ صنايع ديگر را به چرخش درمي‌آورد، از صنعت ساختمان گرفته تا معادن و حتي بانكداري. 
2. فولاد يك كالاي استراتژيك است و كشوري به بزرگي ايران لازم است در ساخت انواع فولادها، به‌خصوص فولاد‌هاي كيفي به خودكفايي كامل برسد. 
3. صنايع فولاد باعث ايجاد اشتغال قابل توجه چه در خود صنعت فولاد و چه در صنايع جانبي مي‌شود. 
لزوم توسعه صنعت فولاد آن‌قدر بديهي است كه حتي شيخ‌نشين‌هاي حاشيه خليج فارس نيز با تكنولوژي، مواد اوليه و حتي نيروي انساني خارجي اقدام به ايجاد كارخانه‌هاي بزرگ فولاد از طريق تكنولوژي احيای مستقيم كرده‌اند و با ادامه روند كنوني دير نخواهد بود كه ايران تامين سنگ‌آهن اين كشورها را نيز عهده‌دار شود. 
بر خلاف نظر صادركنندگان سنگ‌آهن منابع سنگ‌آهن ايران از ظرفيت بالايي برخوردار نيست. قديمي‌هاي صنعت فولاد مي‌دانند كه در زماني نه چندان دور بخشي از ذخایر سنگ‌آهن هند متعلق به ايران بود كه به بهايي نازل واگذار شد. متاسفانه توليدكنندگان فولاد وارد فرآيند خريد پلت از خارج شده‌اند؛ يعني در كمال ناباوري در شرايطي كه سنگ‌آهن ايران كارخانه‌هاي چين را تغذيه مي‌كند واحدهاي احيای مستقيم قادر به تامين پلت مورد نياز خود از داخل نيستند؛ چرا كه معادن ايران متناسب با نياز كارخانه‌هاي چيني سنگ‌آهن دانه‌بندي شده توليد مي‌كنند. 
 بر اساس برنامه‌هاي موجود تا پايان سال 93 توليد سنگ‌آهن كشور به 42 ميليون تن خواهد رسيد و توليد فولاد و محصولاتي نظير آهن‌اسفنجي و گندله به مرز 37 ميليون تن خواهد رسيد و اين يعني نياز به بيش از 53 ميليون تن سنگ‌آهن و نياز به واردات سنگ‌آهن از خارج از كشوركه در انتها منجر به از دست رفتن يك فرصت و به وابستگي كشانيدن محصولي است كه در كشور با سابقه بيش از چهل ساله به مرز خودكفايي رسيده است. درخواست انجمن توليدكنندگان و صادركنندگان سنگ‌آهن ايران ساماندهي صادرات اين محصول براساس كار كارشناسي است كه نكته‌اي بسيار منطقي و خواست و نياز توليدكنندگان فولاد نيز هست. 
به طور مثال روند كاري سه كشور عمده صادركننده سنگ‌آهن به‌شرح زير است: 
استراليا كه بزرگ‌ترين كشور صادركننده سنگ‌آهن دنيا است به دليل محدوديت توليد گاز كربنيك مجاز به افزايش حتي يك تن به ظرفيت توليد فولاد خود نيست. از سوي ديگر استراليا در توليد فولاد ديدگاه اساسي دو سويه‌اي دارد. اين كشور نياز استراتژيك خود به فولاد را با توليد در استراليا برطرف مي‌کند، ولي به‌دليل اقتصادي بودن صنعت كشاورزي و دامپروري، ورود به صنعت فولاد را بيش از نياز استراتژيك خود به صلاح و صرفه نمي‌داند. دلايل ديگري نيز وجود دارد كه حفاظت از محيط زيست و در كنار آن واهمه از درگيري با سنديكاهاي كارگري بسيار قدرتمندي كه در اين كشور به‌سادگي شكل مي‌گيرند و مشكلات بالقوه‌اي در كار طاقت‌فرساي توليد فولاد را مي‌توانند رقم بزنند از ديگر دلايل اين كشور براي عدم ورود جدي به فولادسازي است. 
برزيل ديگر غول صادركننده سنگ‌آهن است كه دومين منابع قطعي اين محصول در دنيا را در اختيار دارد و صادركننده نيز هست. با اين وجود شركت گردائو برزيل تقريبا هرساله طرح‌هاي توسعه‌اي جديدي دارد و به لطف صنعت فولاد اين كشور و حمايت دولت از صنعت فولاد، برزيل داراي شركت‌هاي مهندسي و طراحي بسيار مقتدري چون  توزاتو است كه در كنار اين فولادسازان  برزيلي مطرح ايجاد شده  و به بازيگر مهمي در جهان در زمينه نازل‌ها، حرارت‌سنج‌ها و سيستم‌هاي اتوماسيون مورد نياز فولادسازي تبديل شده است. 
هندوستان اما داستان ديگري دارد. هندي‌ها تنها مجاز به صادرات بي‌كيفيت‌ترين سنگ‌آهن خود هستند با اين حال هر ساله دو بار يا بيشتر به‌طور موقت صادرات سنگ‌آهن از هند ممنوع مي‌شود. در اصل اين محصول تنها در جهت حمايت از فولادسازان اين كشور صادر مي‌شود يا لغو صدور مي‌گيرد. هند در توليد فولاد شتاب سريعي دارد و برخلاف ايران كه پرعيارترين محصول خود را صادر مي‌کند، هندي‌ها معمولا مقدار كمي از سنگ‌آهن خود را به‌طور خام صادر مي‌كنند و بخش عمده آن را به‌شكل گندله يا آهن اسفنجي به بنادر صادراتي خود مي‌رسانند و حداكثر ارزش افزوده را در جهت منافع ملي كشورشان ايجاد مي‌كنند. 
از سوي ديگر طي ده سال گذشته و صادرات صعودي بهترين سنگ‌آهن‌هاي كشور توسط بخش خصوصي و به‌طور عمده هسته مركزي انجمن توليدكننده و صادركنندگان سنگ‌آهن ايران و ارز‌آوري‌هاي مهم اين قشر خدوم، باعث شفافيت بيش از پيش خواهد بود اگر موارد سرمايه‌گذاري ارز حاصل از صادرات سنگ‌آهن كه توسط اعضاي محترم اين انجمن صورت گرفته به اطلاع عموم برسد. 
به راستي در مقاطعي كه سنگ‌آهن ايران صادر شده و نياز داخلي فولاد با واردات شمش و محصولات فولادي  از خارج تامين شده است (واردات سالانه شمش و محصولات فولادي به كشور بالغ بر 5 ميليون تن است)، ارزش افزوده و شغل‌هاي ايجاد شده اين صنعت به لطف سنگ‌آهن ايران نصيب كدام كشور جهان شده است. 
در پايان از وزارت صنعت، معدن و تجارت و همين‌طور ايميدرو انتظار مي‌رود با وضع عوارض منطقي و صعودي براي عيارهاي بالاتر از 58 و همين‌طور بررسي شرايط فولاد جهان و ايران از اين خام‌فروشي جلوگيري كنند. 
*كارشناس بازار فولاد