مینا ساعتچی
هرچند بازار ارز کشور در سال‌های گذشته شاهد تکانه‌ها و تعدد نرخ‌های متنوع بود اما بالاخره با تصمیم مسئولان دولت تدبیر و امید قرار شد بازار ارز از سال آینده شاهد تک نرخی شدن قیمت دلار باشد به طوری که لایحه پیشنهادی بودجه 93 زمینه تحقق این نوید را در اقتصاد کشور فراهم آورده است. حال با رونمایی از لایحه پیشنهادی بودجه سال 93 جدی بودن تصمیم دولت و بانک مرکزی پس از حدود 12 سال از آخرین باری که دولت با همکاری سایر قوا اقدام به تک نرخی کردن ارز کرد، نمایان می‌شود. با وجودی که بازار ارز مدت‌هاست شاهد وجود دو نرخ مبادله‌ای و بازار آزاد است اما به اعتقاد کارشناسان این امر باعث ایجاد فساد و رانت می‌شود و در این راستا است که دولت یازدهم برای عمل به حکم قانون برنامه پنجم مبنی بر آنکه نظام ارزی کشور باید شناور مدیریت شده باشد تصمیم به تک نرخی کردن ارز گرفته است.
به گفته کارشناسان اقتصادی، نرخ ارز باید با توجه به حفظ دامنه رقابت پذیری در تجارت خارجی و با ملاحظه تورم داخلی و جهانی و همچنین شرایط اقتصاد کلان از جمله تعیین حد مطلوبی از ذخایر خارجی تعیین شود، ضمن آنکه در لایحه پیشنهادی بودجه سال 93 بر ضرورت حرکت به سوی ثبات و یکسان سازی نرخ ارز تاکید شده است.در حالی که در اوایل دهه‌های 70 و 80 ارز در اقتصاد کشور تک نرخی شد، اما پایبند نبودن دولت قبل به این موضوع و در نتیجه از بین رفتن نظام ارز تک نرخی، باعث شد تا در لایحه پیشنهادی بودجه سال 93 باز هم حرکت به سوی ثبات و یکسان سازی نرخ ارز مورد تاکید قرار گیرد. تقریبا تا چند سال گذشته ارز تک نرخی بود اما در پی افزایش نرخ تورم ارز هم مشمول تورم شد و به دلیل پیاده نشدن تورم روی نرخ ارز، بتدریج فاصله نرخ ارز در بازار آزاد و ارز دولتی افزایش یافت و در نتیجه شاهد از بین رفتن نظام تک نرخی ارز در اقتصاد بودیم.
در این راستا دولت دهم به دلیل افزایش شکاف قیمتی بین نرخ ارز مرجع و بازار آزاد و حضور سودجویان در این بازار و استفاده از ارز مرجع برای ورود کالاهای غیرضروری با هدف ساماندهی بازار ارز و کنترل نرخ دلار، مرکز مبادلات ارزی را راه اندازی کرد که در نهایت شاهد وجود سه نرخ برای ارز در اقتصاد کشور بودیم که این امر در نهایت علاوه بر ایجاد مشکل برای واردکنندگان و تولیدکنندگان، سردرگمی‌هایی را نیز برای بازار ارز و حتی مردم ایجاد کرد. مشکلات بازار ارز به میزانی برای واردات کالا در دولت گذشته بغرنج شد که بخشنامه‌های متعدد ارزی برای رفع این مشکلات صادر گردید که در نهایت تاثیر چندانی بر این بازار نداشت و این معضل دامنگیر دولت یازدهم شد.اما این بار مردان اقتصادی دولت یازدهم وارد میدان شدند و برای رفع مشکلات این بخش تصمیم به تک نرخی کردن ارز گرفتند.
ولی ا... سیف رئیس کل بانک مرکزی با تاکید بر اینکه ارز در بودجه سال آینده تک نرخی خواهد شد، گفت: به دنبال نرخی هستیم که بتواند بخش‌های تولید و اشتغال را در کشور پشتیبانی کند.وی با توجه به آنکه در بخشنامه بودجه سال آینده بر ضرورت یکسان سازی نرخ ارز تاکید شده، گفت: بحث اصلی ثبات اقتصادی و نرخ مناسبی است که بتواند تولید و اشتغال را در کشور پشتیبانی کند. وی ادامه داد: اکنون زمان بحث برای اینکه کدام نرخ به کدام قیمت می‌رسد نیست اما تلاش این است تا نرخ یکسانی در کشور داشته باشیم.رئیس کل بانک مرکزی تاکید کرد: به دنبال آن هستیم تا با یکسان سازی نرخ‌ها بازار به ثبات توام با تعادل برسد که بنا شده این امر تا پایان سال 93 انجام شود. در همین حال علی طیب نیا وزیر امور اقتصادی و دارایی در این رابطه گفت: دولت خود را متعهد می‌داند سیاست یکسان سازی نرخ ارز همگام با کنترل تورم را در یک فرآیند تدریجی اجرا کند. وی ادامه داد: تک نرخی و یکسان سازی نرخ ارز از جمله اقداماتی است که بعد از ایجاد آرامش نسبی در بازار پول و ارز کشور، قابل اجرا خواهد بود.
یک کارشناس مسائل اقتصادی در خصوص آثار تک نرخی کردن ارز بر دیگر بخش‌های اقتصادی، گفت: نوسانات نرخ ارز برای اقتصاد مساله آفرین است زیرا در این شرایط سفته بازان و کسانی که ارز را لازم ندارند با افزایش غیرواقعی نرخ‌ها اقدام به فروش آن کرده و در بازار اختلال ایجاد می‌کنند.وی ادامه داد: سفته بازان تنها براساس پیش بینی‌های خود وارد بازار می‌شوند و در زمانی که قیمت‌ها در حال کاهش است اقدام به خرید و سپس با افزایش قیمت ها، ارز موجود را فروخته که این امر تعادل بازار را برهم می‌زند.تقوی ادامه داد: این در حالی است که اگر نرخ ارز متعدد نباشد سفته بازان از بازار خارج می‌شوند.وی اظهار داشت: علاوه بر این برنامه‌ریزی برای بنگاه‌های اقتصادی نیز با توجه به نرخ ثابت ارز انجام می‌شود زیرا در آن صورت دیگر فعالان این بنگاه‌ها مجبور نیستند در زمان گشایش اعتبار با یک رقم و در زمان پرداخت با رقمی دیگر اقدام به پرداخت کنند. این کارشناس مسائل اقتصادی گفت: اگر دولت بتواند ارز را پس از تک نرخی کردن ثابت نگه دارد، مشکلات اصلی فعالیت‌های اقتصادی کشور مرتفع خواهد شد.