از 6 میلیون و 141 هزار سهامدار دارای کد معاملاتی در کشور، تعداد 4 میلیون و 110 هزار نفر فعال هستند
گروه بورس- هدیه لطفی: در کنار نهادهای اجرایی بازار سرمایه و به خصوص بورس اوراق بهادار، فرابورس و بورس کالا، نهاد بااهمیت دیگری نیز به چشم می‌خورد که در کنار تمرکز بخشیدن به اداره‌های امور سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و توزیع سود سهامداران به عنوان بزرگ‌ترین بانک اطلاعاتی حاضر در بازار سهام ایران شناخته می‌شود.


شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه (سمات) یکی از ارکان اجرایی بازار سرمایه است که نامش کمتر شنیده شده، اما آثار فعالیتش در تمام اجزای اقتصاد کشور مشاهده می‌شود تا جایی که می‌توان گفت تنها مرکزی است که به تمامی اطلاعات سهامداران دسترسی دارد و در واقع خدمات آماری، صدور برگه سهام و از این قبیل امور مربوط به جامعه 1/6 میلیون نفری سهامداران کشور را در دست دارد. به دلیل اهمیت بالای این حوزه به سراغ حامد سلطانی‌نژاد، مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی رفته و در گفت‌وگویی به بررسی آخرین تحولات این حوزه پرداخته‌ایم. او در این گفت‌وگو نه تنها آمار دقیقی از وضعیت سهامداران در کشور مطرح می‌کند، بلکه خبرهایی از اجرای دو طرح توسعه در راستای افزایش خدمات‌رسانی به سهامداران می‌دهد.
این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید:
آخرین آمار تعداد سهامداران دارای کد معاملاتی در کشور چقدر است؟
تعداد کدهای سهامداری اعم از حقیقی و حقوقی تا ابتدای شهریورماه سال جاری بالغ بر 6 میلیون و 141 هزار و 436 کد بوده است که از این تعداد 4 میلیون و 110 هزار و 726 کد فعال و مشغول خرید و فروش هستند (با این وصف بیش از 8 درصد از جمعیت کشور سهامدار هستند).
در این میان تعداد 6 میلیون و 113 هزار و 788 نفر به عنوان سهامدار حقیقی و 27 هزار و 403 نفر به عنوان سهامدار حقوقی شناخته می‌شوند.
چه تعداد از این سهامداران به عنوان سهامدار فعال یا غیرفعال شناخته می‌شوند؟
تعداد سهامداران حقیقی فعال تا انتهای مردادماه سال جاری بالغ بر 4 میلیون و 89 هزار و 916 نفر و تعداد سهامداران حقوقی فعال نیز معادل 20 هزار و 810 نفر است. این در حالی است که تا تاریخ مزبور تعداد دو میلیون و 23 هزار و 872 سهامدار حقیقی غیرفعال و 6 هزار و 593 سهامدار حقوقی غیرفعال نیز در سامانه شرکت به ثبت رسیده‌اند.
همچنین تا تاریخ مزبور تعداد 4 میلیون و 331 هزار و 228 کد حقیقی دارای سهم در کشور موجود است که از این تعداد، 3 میلیون و 140 هزار و 287 کد مربوط به افراد حقیقی فعال دارای سهم و یک میلیون و 190 هزار و 938 کد مربوط به افراد حقیقی غیرفعال دارای سهم است. افزون بر این کدهای صادرشده برای افراد حقوقی دارای سهم نیز معادل 14 هزار و 315 کد است که در این میان 11 هزار و 597 کد حقوقی فعال دارای سهم و دو هزار و 478 کد حقوقی غیرفعال دارای سهم وجود دارد.این در حالی است که در سامانه اطلاعاتی سپرده‌گذاری مرکزی تعداد یک میلیون و 782 هزار و 377 کد حقیقی وجود دارد که تا تاریخ مزبور فاقد سهم است؛ تعداد سهامداران حقوقی فاقد سهم نیز معادل 13 هزار و 342 کد است.در جزئیات این آمار مشاهده می‌شود که 949 هزار و 629 کد مربوط به افراد حقیقی فعال فاقد سهم و تعداد 832 هزار و 934 کد مربوط به افراد حقیقی غیرفعال فاقد سهم است.
افزون بر این، تعداد 9 هزار و 233 کد حقوقی فعال فاقد سهم و 4 هزار و 115 کد حقوقی غیرفعال فاقد سهم نیز وجود دارد.
چه تعداد سهامدار خارجی در بورس ما وجود دارد؟
تعداد 197 سهامدار خارجی اقدام به سرمایه‌گذاری در بورس اوراق بهادار ایران کرده‌اند که در این میان 47 سهامدار حقوقی و 150 سهامدار حقیقی به چشم می‌خورد. همچنین از میان این سهامداران حقوقی یادشده تنها 20 کد فعال و از سهامداران حقیقی نیز 134 کد فعال است.
پراکندگی جغرافیایی این سهامداران به چه صورت است؟
اطلاعی از تفکیک جغرافیایی سهامداران در دست نیست و در واقع اطلاعات سهامداران به تفکیک منطقه جغرافیایی ثبت نمی‌شود. اما با این وجود استان‌های تهران، خراسان رضوی، اصفهان، البرز و آذربایجان شرقی بیشترین درصد آمار سهامداران را به خود اختصاص داده‌اند.
این شرکت درخصوص ساماندهی سهامدارانی که باوجود داشتن برگ سهام، فاقد کد سهامداری هستند، چه اقدامی انجام داده است؟
در دنیا شرکت‌هایی همچون سپرده‌گذاری، خدمات خود را به صورت الکترونیکی ارائه می‌کنند تا به این ترتیب سهامداران بتوانند به راحتی و بدون نیاز به حضور فیزیکی به رفع نیازهای خود بپردازند؛ در واقع در دنیا سهامداران تنها یک مرتبه برای احراز هویت به شرکت مراجعه می‌کنند و سپس بقیه خدمات از قبیل دریافت سود سهام، تشکیل پرتفولیوی و... را به صورت الکترونیکی دریافت می‌کنند.
یکی از اهداف اصلی تاسیس شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، دریافت سود به راحت‌ترین روش ممکن بوده است. اما در حال حاضر این شرکت کمترین نقش را در این زمینه دارد. علت این موضوع چیست؟
علت اصلی این موضوع نبود سیستم‌های الکترونیک یا نقدی در شرکت نیست، بلکه علت اصلی را باید در نبود تمایل ناشرین به این امر دانست؛ بیشترین ناشران تمایل دارند تا سود دریافتی از سهام شرکت‌ها را حداقل تا 8 ماه نزد خود نگاه داشته و پس از آن نیز تا زمان پرداخت به سهامداران در حساب خود ذخیره کنند تا سودی از این محل کسب کنند.
رفع این مشکل نیز نیاز به فرهنگ‌سازی مناسب دارد؛ ناشران باید آگاهی یابند تا تمام یا حداقل بخش عمده‌ای از این پول را در کمترین زمان پرداخت کنند یا چنانچه نگرانی از بابت نبود سود در حساب‌هایشان دارند، می‌توانند این مبالغ را به صورت اقساطی بپردازند که تمامی این مسائل نیازمند گذشت زمان و برطرف شدن ابهامات است.
چرا سیستمی طراحی نمی‌شود که سود مجامع به صورت اتوماتیک توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به حساب سهامداران واریز شود؟
شرکت سپرده‌گذاری در راستای تحقق این هدف یک تیم بازاریابی تشکیل داده تا این گروه جزئیات پرداخت سود را به طور کامل برای ناشران بازگو کند.
به این ترتیب آنان ضمن درک کارمزدهای پایین سپرده‌گذاری، به سیاست تشویقی شرکت پی برده و درک کنند که سپرده‌گذاری قصد اعمال از طریق مراحل قانونی ندارد و می‌خواهد بدون بروز هیچ گونه فشاری برای دو طرف، مسائل به راحتی حل شود.
افزون بر این، در حال حاضر سیستم جامع اتوماتیک در شرکت سپرده‌گذاری راه‌اندازی شده که در این سیستم بخش جامع افزایش سرمایه و پرداخت سود و بخشی برای خریداران اوراق اجاره، صکوک و... در نظر گرفته شده است که این سیستم اکنون برای شرکت‌های کارگزاری تعبیه شده و آنها از این طریق اطلاعات مربوطه را برای ما ارسال می‌کنند.
تاکنون بانک جامع اطلاعاتی به صورت متمرکز برای جامعه سهامداری راه‌اندازی نشده، با این وصف شرکت سپرده‌گذاری چه اقدامی در این زمینه انجام داده است؟
راه‌اندازی این بانک نیازمند راه‌اندازی سامانه جامع پس از معاملات است؛ در واقع همواره نگاهداری دو پایگاه اطلاعاتی در کنار یکدیگر باعث بروز اختلاف و مشکل در سیستم می‌شود، این دو پایگاه شامل اطلاعات تماس و اطلاعات شناسه‌ای است که در هر دو سامانه امکان‌پذیر نیست. شرکت برای رفع این مشکل اقدام به راه‌اندازی سامانه جامع پس از معاملاتی کرده است که تمامی این اطلاعات را دربرداشته است. در مرحله اول این سامانه اطلاعات شناسه‌ای و تماس به صورت کامل دریافت خواهد شد و دیگر نیازی به حضور مجدد نخواهد بود و به این ترتیب یک پایگاه اطلاعاتی جامع برای بازار سرمایه تشکیل خواهد شد.
در مراحل بعدی قرار است سامانه جامعه مجازی سهامداران ایرانی از طریق این پایگاه تشکیل شود؛ به این ترتیب هر واقعه‌ای در بازار سرمایه یا هر گردشی در حساب سهامداران به صورت پیامک به سهامداران اطلاع‌رسانی خواهد شد که سامانه مزبور در حال تدوین است و تا پایان سال جاری راه‌اندازی خواهد شد.
سپرده‌گذاری چه طرح های توسعه دیگری در دست دارد و این طرح‌ها چه زمانی اجرا خواهند شد؟
طراحی و راه‌اندازی سامانه جدید پس‌از معاملات براساس فناوری روز، مهم‌ترین‌ برنامه‌ بلندمدت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی است که تا نیمه دوم سال 92 اجرایی می‌شود.
در حالی که قدیمی بودن سامانه نرم‌افزاری پس از معاملات (post trade ) در سال‌های اخیر و پس از راه‌اندازی نرم‌افزار جدید معاملاتی باعث بروز مشکلاتی در سیستم معاملات شده بود، شرکت به بررسی جایگزینی جدیدی برای این سامانه پرداخت. از سوی دیگر چون سامانه فعلی حدود 25 سال گذشته طراحی شده و با محدودیت برای توسعه مواجه است، به همین دلیل پاسخگوی نیاز کنونی بازار سرمایه نیست. این سامانه جدید مطابق با فناوری روز و قابلیت ارتباط‌گیری با سایر سامانه‌های معاملاتی است که نسخه اولیه این نرم افزار در حال مطالعه و بررسی است.
همچنین قرار است از اواخر تابستان، خدماتی از قبیل احراز هویت جهت اصلاح مشخصات سهامداری، وثیقه‌گذاری و غیره که تاکنون تنها در محل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی انجام می‌شد، در شعبه‌های مختلف دفترهای پیشخوان خدمات دولتی در سراسر کشور ارائه شود تا به این ترتیب دیگر احتیاجی به مراجعه سهامداران به شرکت نباشد و بتوانند از اقصی نقاط کشور و به وسیله دفاتر پیشخوان دولت نیاز خود را برطرف کنند.
انتقاد می‌شود که کارمزد سپرده‌گذاری مرکزی از معاملات زیاد است. کارمزد شما به طور دقیق از معامله سهام در بورس یا فرابورس چقدر است و بابت آن چه خدماتی به جامعه سهامداری ارائه می‌دهید؟
کارمزد سپرده‌گذاری در مقایسه با دیگر شرکت‌ها و نهادها بسیار پایین است و این در حالی است که سپرده‌گذاری از معامله اوراق مشارکت، گواهی سپرده و اختیار فروش تبعی نیز کارمزدی دریافت نمی‌کنند.
با این وجود سپرده‌گذاری از بابت خریداری سهام بورسی و فرابورسی 12 هزارم درصد، از بابت فروش آن 18 هزارم درصد کارمزد دریافت می‌کند. این کارمزد نیز با سقف 80 میلیون برای خرید سهام و 120 میلیون برای فروش سهام در نظر گرفته شده است. همچنین کارمزد شرکت از محل بازارگردانی‌ها نیز معادل 12 هزارم درصد از خرید سهم و 18 هزارم درصد از فروش سهم است.