بازدهی بازار سرمایه از ابتدای سال جاری تا پایان هفته گذشته به بیش از 30 درصد رسید. این در حالی است که بورس کشور در محاصره اقتصاد دولتی هرگز نمی‌تواند نمایانگر واقعی اقتصاد کشور باشد. به همین دلیل در شرایطی که تولید‌کنندگان با افزایش شدید بهای تمام شده، در مرز ورشکستگی قرار دارند و تولید کشور فلج شده است، بورس تهران در تلاش است تا قیمت‌هایش را با تورم حاضر در اقتصاد هماهنگ کند که این اتفاق شائبه رونق در بازار سرمایه را ایجاد کرده است.



پروژه‌یی به نام خصوصی‌سازی

نباید فراموش کرد که بازار سرمایه در چند سال گذشته متاثر از پروژه‌یی به نام خصوصی‌سازی شاهد حضور شرکت‌های بزرگ دولتی با قیمت‌های بسیار نازل بود که علاوه بر اینکه باعث ورود نقدینگی‌ بسیار زیادی به بازار شد و حجم و ارزش معاملات را به‌شدت بالا برد به ارزش روز بازار سرمایه نیز افزود. به این ترتیب که با ورود فقط 5 درصد از سهام یک شرکت چند صد میلیاردی، کل سرمایه آن شرکت در ارزش بازار محاسبه می‌شد. در این شرایط بود که دولتمردان کشور بورس 100 میلیارد تومانی را به رخ بازارهای بین‌المللی کشاندند. اما با نزدیک شدن پروژه خصوصی‌سازی به خط پایان، بازار سرمایه نیز کم آورد. بورس دولتی کشور پس از پایان سال 89 و در دو سال اخیر نتوانسته است در زورآزمایی با بازارهای موازی همچون ارز و سکه قد علم کند.



زورآزمایی بورس با ارز و طلا

در سال گذشته بازار سرمایه کشور با بازدهی 11 درصدی حتی به گرد پای بازارهای موازی با بازدهی 100 درصدی بازار ارز و 80 درصدی بازار سکه نرسید. در ابتدای سال جاری نیز فقط چند روز شاخص‌ها پرتوان ظاهر شدند و در سیر نزولی پر سرعتی قرار گرفتند که باعث شد تصمیم‌گیران اقتصادی کشور بارها و بارها دور هم جمع شوند تا شاید دارویی برای این بازار نیمه‌جان تجویز کنند.



قدم به قدم با بازدهی 9ماهه بورس

بازدهی بورس تهران تا پایان مردادماه منفی هفت درصد و شاخص کل شاهد سقوط بیش از دو هزار واحدی بود. این سقوط بازار سرمایه در تیر و مرداد 91 اتفاقی بی‌سابقه بود چراکه در بدترین شرایط نیز بازار سرمایه در فصل مجامع به دلیل تقسیم سودهای نقدی با رشد و رونق مواجه می‌شود اما در این مدت شاخص از 26 هزار واحد ابتدای سال تا 24 هزار واحد سقوط کرد و ارزش بازار نیز به رقم‌های پایین‌تر از 100هزار میلیارد تومان رسید. بازدهی بازار سرمایه در خردادماه منفی یک درصد، در تیرماه منفی چهار درصد و در مردادماه منفی دو درصد بود. این در حالی بود که با آغاز صعود در بازار سرمایه‌گذاران در شهریور ماه بازدهی 9 درصدی را کسب کردند. اما مهر ماه طلایی بازار علاوه بر بازدهی 12 درصدی، شاهد ثبت سه رکورد بی‌سابقه برای بورس تهران بود و شاخص از مرزهای 28، 29 و 30 هزار واحد در این ماه عبور کرد. این رشد پر شتاب باعث شد در آبان ماه بازار کمی استراحت کند و بازده این ماه به 3 درصد رسید اما شاخص کل بازهم آرام ننشست و رکورد 31 هزار را رقم زد. اما در 15 روز آذرماه نیز شاخص با ثبت دو رکورد 32 و 33 هزار واحدی توانسته است بازدهی 6 درصدی را برای بازار سرمایه شناسایی کند.



جنس سود شرکت‌ها مناسب نیست

از ابتدای شهریور ماه روند صعودی بازار نیز آغاز شد. به جرات می‌توان این سیر صعودی پر سرعت را مرهون کاهش ارزش پول ملی و افزایش سود صادرکنندگان بورسی دانست. در ابتدای شهریور ماه شاخص در 24 هزار و 339 واحد کار خود را آغاز کرد و با صعودی بدون توقف و پر سرعت رکوردهای جدیدی را پشت سر هم ثبت کرد تا در 15 آذر ماه در رقم 33هزار و 282 نشست. این در حالی است که اگر قیمت سهام را بر مبنای ارز دلار محاسبه کنیم، به وضوح مشخص است که این رقم از حدود 100 میلیارد دلار در سال گذشته به یک سوم در سال جاری کاهش یافته است. با وجود اینکه یکی از دلایل رونق بازار سرمایه انتشار گزارش‌های مناسب شرکت‌هاست، جنس سود شرکت‌ها مناسب نبوده و اگر نرخ تورم را از آن خارج کنیم، سود شرکت‌ها کیفیت لازم را ندارد و نمی‌توان برای بلندمدت روی آن حساب کرد. همچنین در حالی که برخی کارشناسان به افزایش ارزش جایگزینی شرکت‌ها بر اساس افزایش نرخ ارز اشاره می‌کنند و معتقدند قیمت واقعی سهام شرکت‌ها با ارزش بازار آن فاصله معناداری دارد و بازار حالا، حالاها جای رشد دارد، نکته مهم این است که افزایش ارزش دارایی شرکت‌ها هنوز تبدیل به سود نشده، از این رو به نظر می‌رسد این روند در کوتاه‌مدت بی‌تاثیر بر رشد قیمت سهام باشد زیرا تاثیر این افزایش ارزش دارایی بر سود شرکت‌ها در بلندمدت خواهد بود. تغییر نرخ ارز از 1226 تومان به 2500 تومان، می‌تواند موجب زیان دهی شرکت‌هایی شود که خرید خارجی داشته یا از تسهیلات ارزی استفاده می‌کنند، به طوری که این تغییر قیمت می‌تواند تمام سود عملکردی شرکت‌ها را از بین ببرد. اما بازار به این نکات بی‌توجه است که شرکت‌ها در زمان سررسید پرداخت تسهیلات ارزی خود با نرخ مبادلاتی در آینده دچار مشکلاتی بزرگ می‌شوند.



نگاهی به اوضاع سیاسی

البته واقعیت اوضاع سیاسی نیز غیرقابل درک است. آنچه در شرایط کنونی مبهم است، حقیقت حوزه سیاست است که اگرچه ظاهر آرامی دارد، اما به لحاظ داخلی و خارجی این ظاهر چندان مطلوب نیست. درگیری‌های منطقه‌یی از جمله این موارد است که به طور قطع بر روند معاملات بازار سرمایه ایران نیز می‌تواند اعمال اثر کند. اما اینکه این حجم پول سرازیر شده به بورس در شرایط فعلی از کجا آمده، قابل درک نبوده و جای تعجب دارد. البته برخی معتقدند دولت در آخرین سال فعالیت خود قصد بالا بردن برخی شاخص‌های اقتصادی و رشد قیمت سهام در بورس را دارد تا از آن به عنوان یک نتیجه مثبت عملکردی دوره چهار ساله دوم نام ببرد. حال آنکه در واقعیت دولت تا حدی درگیر مسائل مهم خود شده که فرصت توجه به این قبیل موارد را ندارد. کارشناسان بازار سرمایه نیز با تردید به رشدهای اخیر بازار می‌نگرند و هرچند معتقدند صعود قیمت‌ها حبابی نیست اما درباره آینده بازار نگرانند.



تردید کارشناسان

محمدرضا صادقی، مدیرعامل شرکت آتیه تکادو معتقد است رشد نرخ ارز به عنوان مهم‌ترین عامل تاثیرگذار در ماه‌های اخیر باعث رشد نسبتا زیاد سود شرکت‌های صادراتی شده است و شاهد تعدیل سود این شرکت‌ها در مدت اخیر بوده‌ایم. هر چند این عامل در کوتاه‌مدت و تا زمان پر شدن فاصله بین قیمت معاملاتی ارز با قیمت ارز پیش‌بینی شده در بودجه این گونه شرکت‌ها می‌تواند باعث رشد سود آنها در سال جاری و رشد بیشتر سود در بودجه سال آینده آنها شود، اما نباید تاثیر این عامل را برای همه شرکت‌های صادراتی به طور یکسان در نظر گرفت. به گفته وی: عواملی چون تعهدات برخی شرکت‌ها در مقابل صادرات، استفاده از ارز صادراتی برای واردات مواد اولیه و تجهیزات، وام‌های ارزی، دخالت دولت در الزام شرکت‌ها به فروش ارز طبق مقررات دولتی یا اخذ مابه‌التفاوت بابت مواد اولیه تحویلی به آنها و همچنین عدم امکان صادرات و وصول ارز حاصله با توجه به تشدید تحریم‌ها را می‌توان از جمله مواردی برشمرد که نیاز به بررسی دقیق درباره هر شرکت به طور مجزا دارد.

مدیرعامل شرکت آتیه تکادو تاکید کرد: این عامل اما در بلندمدت به واسطه افزایش هزینه‌های تولیدی شرکت‌ها در نتیجه رشد قیمت‌ها و پر شدن فاصله قیمت روز و پیش بینی بودجه‌یی ارز حاصل از صادرات آنها خنثی شده و تنها باید به امکان صادرات و وصول ارز آنها توجه داشت. شروین شهریاری، تحلیلگر بازار سرمایه نیز معتقد است بورس تهران در این دوره شاهد نامتوازن‌ترین رونق‌هاست که سودآوری شرکت‌ها فقط به دلیل افزایش نرخ فروش به طور عجیبی افزایش یافته است. این در حالی است که به دلیل ثابت بودن میزان تولید و عدم فعالیت توسعه‌یی، وضعیت واقعی شرکت‌ها مشخص نیست و ممکن است سیگنال غلط به بازار داده شود. به اعتقاد وی، در این شرایط به دلیل رشد شتابان درآمدها، مدیریت هزینه نیز از اهمیت کمتری برخوردار است، اما در این شرایط سرمایه‌گذاران نباید از طرح‌های توسعه و تصویر واقعی شرکت‌ها غافل شوند. در ادامه یک تحلیلگر بازار سرمایه درباره رشد بورس تهران گفت: به طور حتم افزایش ارزش بازار طی این مدت به دلیل ارائه گزارش‌های مناسب از سوی شرکت‌های فعال در بورس و افزایش سودآوری آنها بوده است. به این ترتیب افزایش مشارکت سهامداران حقیقی می‌تواند نشان از انتظار آینده مناسب برای بازار باشد. در هر حال ظرف ماه‌های اخیر که شرایط بازار مناسب شده و اعتماد سرمایه‌گذاران به بازار بازگشته، رفتار بسیاری از سهامداران بی‌هیچ تردیدی تغییر نیافته و از شکست‌های گذشته درس عبرتی نگرفته‌اند. صعود تمام نمادها با هم و ایجاد صف خرید برای سهام شرکت‌هایی که تعدادی از آنها با مشکلات جدی برای ادامه فعالیت مواجه هستند، روندی منطقی به نظر نمی‌رسد. آنچه سرمایه‌گذاران باید به آن دقت کنند آن است که از رفتارهای هیجانی به‌شدت پرهیز کرده و تاثیر نرخ ارز را بر شرکت‌های مورد اشاره بررسی کرده و از سوی دیگر اثرات خروج پول از بانک‌ها و تبدیل آن به کالا و ارز را مدنظر قرار داده و سپس برای سرمایه‌گذاری تصمیم عقلانی بگیرند. زیرا قطعا در میان مدت بسیاری از نمادهایی که پتانسیل رشد ندارند دوباره روند نزولی خود را در پی خواهند داشت.


نامتوازن‌‌ترین رونق‌ها در بورس
شروین شهریاری، تحلیلگر بازار سرمایه معتقد است بورس تهران در این دوره شاهد نامتوازن‌ترین رونق‌هاست که سودآوری شرکت‌ها فقط به دلیل افزایش نرخ فروش به طور عجیبی افزایش یافته است
بازار مدیون نرخ ارز
محمدرضا صادقی، کارشناس بازار سرمایه معتقد است رشد نرخ ارز به عنوان مهم‌ترین عامل تاثیرگذار در ماه‌های اخیر باعث رشد نسبتا زیاد سود شرکت‌های صادراتی شده است.

روزنامه اعتماد