سیامک قاسمی

بازارهاى مالى جهان یك جمعه پر التهاب را پشت سرگذاشت و آمارهاى فوق‌العاده‌اى كه از اشتغال آمریكا منتشر شد سبب افزایش دوباره ارزش دلار آمریكا در سطح جهان و ریزش قیمت كامودیتى‌ها (مواد اولیه) در سطح جهان شد. امروز درصد بیكارى در آمریكا در ادامه روند كاهش ماه‌هاى اخیر به ٥ درصد كاهش یافت و همچنین مشخص شد كه میزان اشتغال ایجاد شده در آمریكا طى یك ماه اخیر تقریبا دو برابر ماه گذشته بوده و به عدد ٢٦٨ هزار رسیده است.  همه اینها باعث شد كه ارزش دلار آمریكا در بازار جهانى - Dollar index - دوباره به عدد ٩٩.٥٠ رسیده و در آستانه شكستن مرز مهم ١٠٠ قرار بگیرد.(نمودار اول) در پى این افزایش، قیمت هر اونس طلا در بازارهاى جهانى به ١٠٨٥ دلار كاهش یافت و قیمت جهانى نفت هم به بشكه اى ٤٤ دلار رسید. (نمودار دوم)

تحولات امروز مثل همه ماه‌هاى اخیر بار دیگر ثابت كرده است كه براى دانستن آینده قیمت مواد اولیه و به‌ویژه نفت در سطح جهان به جاى تمركز بر تحولات بخشى و تغییرات عرضه و تقاضا باید با نگاه وسیع‌تر به تحولات بازارهاى مالى و ارزى جهان توجه كرد كه همچنان افزایش ارزش دلار آمریكا در بازارهاى جهانى سبب كاهش قیمت مواد اولیه از جمله نفت و طلا و. . . مى شود.

نکته قابل توجه آن است که به دلیل اهمیت ارزش دلار در بازارهای جهانی و اینکه بیشتر از 50 درصد مواد اولیه جهان از جمله نفت، گاز طبیعی، طلا، مس، فولاد و غیره با دلار مبادله می‌شود، تغییر ارزش دلار در بازارهای جهانی سبب تغییر ارزش این کالاها می‌شود، به‌طوری‌که با افزایش ارزش دلار در بازارهای جهانی، قیمت این کالاها برای حفظ ارزش قبلی خود کاهش می‌یابد و با کاهش ارزش دلار در بازارهای جهانی قیمت همه مواد اولیه در جهان شاهد افزایش خواهد بود. اما نکته مهم در این میان آن است که ارزش دلار در بازارهای جهانی معمولا با شاخصی نمایش داده می‌شود که به آن Dollar index می‌گویند.

Dollar index ترکیبی از نسبت دلار آمریکا با شش ارز مهم اقتصاد جهانی از جمله یورو، ین ژاپن و پوند انگلستان است. اتفاقات هفته گذشته در افزایش بی‌سابقه ارزش Dollar index در بازارهای جهانی هم ناشی از افزایش ارزش دلار به دلایل گفته شده و هم به دلیل کاهش ارزش برخی از ارزهای مقابل دلار است که این خود سرعت رشد این شاخص را افزایش داده است، به‌طوری‌که برای نخستین بار در طی چهار سال گذشته این شاخص به عدد 87 رسید که این خود مهم‌ترین تهدید برای همه کشورهای صادر‌کننده مواد اولیه در جهان است. صراحتا می‌توان گفت با آنکه اتفاقاتی که در بخش عرضه و تقاضای انرژی در سطح جهانی می‌افتد نقش مهمی در تعیین قیمت انرژی و به‌ویژه نفت دارد، اما شاخص کلیدی و مهم در تعیین روند حرکت قیمت همه مواد اولیه از جمله نفت در بازارهای جهانی ارزش جهانی دلار یا همان Dollar index است.

این همان نکته‌ای است که متأسفانه بسیاری از سیاست‌گذاران اقتصادی و اقتصاددانان و فعالان اقتصادی از توجه به آن غافل هستند. اقتصاد همه کشورهای کالاپایه – کشورهایی که صادرات مواد اولیه هسته اصلی صادرات آنها است – به‌شدت به تغییرات دلار در بازارهای جهانی وابسته است و تغییرات شدید این شاخص می‌تواند ارزش افزوده اقتصادی در سطح جهان را بین کشورهای مصرف‌کننده انرژی و تولید‌کننده انرژی در سطح جهان جابه‌جا کند.

دقیق‌تر می‌توان گفت که اختلاف نظرهای بین کشورهای تولید‌کننده نفت همانند اختلاف نظر بین ایران و عربستان در تعیین میزان سقف تولید نفت تنها می‌تواند در کوتاه‌مدت در برابر این افزایش و کاهش قیمت‌ها مقاومت ایجاد کند وگرنه در بلند‌مدت تنها پارامتر تعیین‌کننده قیمت نفت در بازارهای جهانی تغییرات ارزش دلار است.

46262346422474373474262346247247

* مدرس اقتصاد و تحلیلگر مؤسسه مطالعات اقتصادی بامداد