مسلم پیمانی *
معاملات گروهی یا در اصطلاح رایج، معاملات «ددد» از سال‌های پیش و به خاطر برخی از مشکلاتی فنی و مسائلی که بيشتر کارگزاران با آن مواجه بودند به وجود آمد.


برای نمونه برخی از کارگزاران چنین استدلال مي‌كردند که به دلیل فشردگی رقابت به ویژه در برخی از ساعات، امکان ورود سفارش خرید با نام وجود نداشته بنابراين ناگزير، معاملات خرید به صورت «ددد» انجام می‌گیرد و یا به دلیل نبود دسته سفارش و سبد سفارش، ورود سفارش‌ها با حجم بالا زمانبر است. این استدلال در آن زمان تنها تاحدی صحیح بوده است.
متاسفانه در حال حاضر برخي كارگزاران در پايان بازار به بهانه اين كه فلان سهام «ددد» خريداري نشده، به خاطر آنكه نوسان شيرين و صعودي سهام مورد نظر را نصيب خود و ديگران كنند، سهام به مشتريان خرد تخصيص نمي‌دهند يا برعكس سهامي را كه از جذابيت برخوردار نبوده «ددد» تلقي مي‌كنند.
این امر به دلیل نبود فرآیند دفتر سفارش‌ها در بازار سرمایه ناشی می شود که امکان پیگیری دقیق آن از حیث مقرراتی در برخی از موارد وجود ندارد.
اگر چه نمي‌توان از نظارت بورس بر اين نوع از معاملات چشم‌پوشي كرد. برای نمونه در صورتی که بررسی‌ها حاکی از این امر باشد که معاملات «ددد» یک کارگزاری روند صعودی در بازار ایجاد کرده است، بلافاصله موضوع از کارگزاری پیگیری و در خصوص هویت خریدار از وی سوال و تذکرات لازم داده می‌شود یا درخصوص معاملات نمادهای بانکی و بیمه‌ای که دارای محدودیت‌های خاص تملک سهام هستند، خریدهای «ددد» بررسی و در مورد نام خریدار قبل از اتمام روز و تايید نهایی معاملات، پیگیری‌های لازم انجام و در‌خصوص تايید یا عدم تايید (ابطال) معاملات تصمیم‌گیری می‌شود.
در روزهایی که فشردگی معاملات بالا می‌رود، حجم معاملات «ددد» نیز بالا رفته و برعکس. بنابراین در صورتی که مشتری سفارش خرید با قیمت باز داشته باشد، امکان عدم قبول ندارد و این مورد به ندرت و آن هم در سفارش‌هاي تلفنی اتفاق می‌افتد که با راه‌اندازی سامانه مرکز تماس (Call Center) این موضوع نیز مرتفع می‌شود.
در حال حاضر نیز این اطلاعات به صورت لحظه‌اي محاسبه و در سایت شرکت مدیریت فناوری برای عموم اعلام مي‌شود. با این حال بررسی معاملات خرد بازار از ابتدای سال 1391 تاکنون نشان می‌دهد که حدود 40 درصد از خریدها به صورت گروهی انجام شده است.
با توجه به اینکه ضرورت‌های پیشین وجود این معاملات تا حدی از بین رفته و مقدمات فنی حذف آن نیز در حال انجام است، اگرچه در مورد حذف «ددد»، در بورس تهران چند مرتبه گام‌های ابتدایی و بحث‌های اولیه انجام شد، ولی به دلایل فنی متاسفانه به سرانجام نرسید.
با این حال هنوز برخی از مشکلات در خصوص حذف معاملات «ددد» وجود دارد که نیازمند بررسی دقیقی قبل از وارد شدن به مرحله اجرا است.
به نظر می‌رسد امکان شروع فرآیند حذف این معاملات، با مهیا شدن امکانات فنی آن طی یک یا دو سال آینده وجود داشته باشد. بنابراین می‌توان در آینده به منظور حذف این امکان از سامانه معاملات و به عبارت روشن‌تر، پیشگیری از بروز تخلف به جای پیگیری حقوقی آن اقدام كرد. در حال حاضر نیز بهترین پیشنهاد برای سرمایه‌گذاران، استفاده از معاملات برخط و در صورت نبود امکان انجام معامله برخط، استفاده از کارگزاران باتجربه و برتر بازار است.
*رییس اداره نظارت بر بازار سازمان بورس و اوراق بهادار