رضا بوستانی*

بازارها وظیفه تخصیص منابع را با استفاده از مکانیزم قیمت‌ها انجام می‌دهند. اما وجود بازار به تنهایی تضمین‌کننده تخصیص کارای منابع نیست. در صورتی بازارها می‌توانند وظیفه خود را به طور کامل انجام دهند که پیش‌شرط‌های آزادی ورود و خروج به بازار، دسترسی آزادانه به اطلاعات، تحرک کامل عوامل و تعداد زیاد خریداران و فروشندگان وجود داشته باشند.

 این نهادها هستند که وجود این پیش‌شرط‌ها را تعیین می‌کنند. اگر بر اساس قانون، ورود و خروج به بازار محدود شود، بازار انحصاری خواهد بود و دیگر مکانیزم قیمت‌ها نمی‌تواند بهترین عملکرد را داشته باشد. بنابراین این نهادها باید به گونه‌ای رفتار نمایند که پیش‌شرط‌های مورد نیاز مکانیزم قیمت‌ها برای رسیدن به تخصیص بهینه ایجاد شود.

بانک مرکزی از نهادهای اثرگذار در بازار پول است که با توجه به توانایی در ایجاد مقررات و مداخله در بازارهای اصلی اقتصاد می‌تواند بر کارکرد نظام قیمت‌ها تاثیر بگذارد. از طرف دیگر، بانک مرکزی وظیفه دارد هدف تثبیت اقتصاد را دنبال کند و تثبیت نرخ بهره و نرخ ارز مقدمه پیگیری اهداف بانک مرکزی است.

علی‌رغم اینکه بانک مرکزی مسئول مقررات‌گذاری در بازار پول و ارز است و باید این اطمینان را فرآهم کند که این بازارها کار خود را به درستی انجام می‌دهند و همچنین این نهاد موظف به تثبیت اقتصاد است، اقداماتی را در بازار ارز انجام داده است که با هر دو وظیفه این بانک در تناقض است.

بانک مرکزی از صرافی‌ها خواسته است از اعلام قیمت به صورت عمومی خودداری کنند و تنها نرخ‌های این بانک را اعلام کنند. بانک مرکزی از یک طرف با محدود کردن گردش اطلاعات در بازار، مکانیزم تخصیص منابع را مختل کرده است و از طرف دیگر با ایجاد تنش در بازار، ثبات اقتصاد کلان را به خطر می‌اندازد.

هزینه این اقدامات بانک مرکزی به اندازه‌ای بالا است که منافع این اقدام را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. یکی از هزینه‌های این اقدام غیرحرفه‌ای، توزیع مجدد درآمد به نفع کسانی است که به واسطه حضور در بازار به رانت اطلاعات (نرخ دقیق ارز) دسترسی دارند. بنابراین لازم است بانک مرکزی اهداف خود را با روش‌های کم‌هزینه‌تر و استاندارد دنبال کند و اینگونه اقتصاد را با ریسک بی‌ثباتی مواجه نسازد.

*تحلیلگر اقتصادی