طی دو سال اخیر تعداد زیادی از شرکت ها در بازار بورس و فرابورس عرضه شدند که بر خلاف سنت همیشگی که انتظار کسب بازدهی مناسب از روند قیمتی سهام آنها پس از روز عرضه اولیه می رفت، آنطور که باید و شاید نتوانستند انتظارات سهامداران را در رشد قیمت سهام برآورده کنند و حتی در بسیاری از موارد موجب دلسردی و یأس فعالان بازار سرمایه در خصوص مشارکت در برنامه عرضه اولیه شدند.

برنامه عرضه اولیه همواره یکی از پر طرفدارترین برنامه هایی است که در بازار سرمایه اجرا می شود و استقبال مناسبی از آن توسط سهامداران و فعالان بازار سرمایه به عمل می آید.

حال آنکه این برنامه به دلیل ضعف مدیران و متولیان بازار سرمایه در اجرای آن از یک سو به یکی از عوامل منفی اثر گذار در روند معاملات بورس تبدیل شده و از سوی دیگر به دلیل عدم نظارت دقیق بر عملکرد مدیران شرکت در حمایت از روند قیمتی سهام و نیز وضعیت سودآوری آن پس از ورود به بورس، در برخی از موارد سبب تحمیل ضرر و زیان بر سهامداران شده است.

بر اساس گزارش بورس نیوز، طی دو سال اخیر تعداد زیادی از شرکت ها در بازار بورس و فرابورس عرضه شدند که بر خلاف سنت همیشگی که انتظار کسب بازدهی مناسب از روند قیمتی سهام آنها پس از روز عرضه اولیه می رفت، آنطور که باید و شاید نتوانستند انتظارات سهامداران را در رشد قیمت سهام برآورده کنند و حتی در بسیاری از موارد موجب دلسردی و یأس فعالان بازار سرمایه در خصوص مشارکت در برنامه عرضه اولیه شدند.

چرا که در شرایطی که انتشار خبر برنامه عرضه اولیه موجب افزایش فشار فروش سهام در بورس به دلیل نیاز افراد برای نقدینگی جهت شرکت در برنامه عرضه اولیه می شود، اختلال در سامانه معاملات بورس و نیز سامانه شرکت های کارگزاری مانع از این می شود که تعداد سهام عرضه شده در اولین روز معاملاتی شرکت به تمام سهامدارانی که در این برنامه شرکت می کنند، تخصیص یابد و به زعم برخی از سهامداران و سرمایه گذاران تخصیص سهام به افراد عادلانه نیست.

در این شرایط صرف نظر از اختلالاتی که در روزهای قبل از اجرای برنامه عرضه اولیه و روز انجام آن در بورس ایجاد می شود، چگونگی معاملات سهام شرکت در روزهای بعدی و نحوه حمایت سهامداران عمده از آن موضوعی است که رفته رفته به یکی از مهمترین دغدغه های سهامداران تبدیل شده است.

این موضوع بویژه در فرابورس در بسیاری از برنامه های عرضه اولیه مشاهده شده است. چرا که به دلیل تسهیل شرایط ثبت و پذیرش سهام شرکت در فرابورس نسبت به بورس، این بازار هر ساله پذیرای تعداد زیادی از شرکت ها است که نه تنها قیمت روز عرضه اولیه آن متناسب با شرایط سودآوری و بنیادی شرکت نیست و بالاتر از ارزش ذاتی آن ارزش گذاری می شود، بلکه به وضوح دیده شده که سهامداران عمده و مدیران ارشد شرکت با مصاحبه های امیدوار کننده نسبت به آینده سودآوری مجموعه موجب رشد قیمت سهام و بعضاً بازدهی 100 درصدی آن می شوند و در عین حال پس از شناسایی سود در بالاترین قیمت تعدیل های منفی سود برآوردی را اعلام می کنند و سهامداران ناآگاه را با شرکت زیان ده و با وضعیت اسف بار سودآوری به حال خود رها می کنند. این امر تا بدان جا ادامه می یابد که ارزش سهام شرکت حتی به کمتر از قیمت روز عرضه اولیه آن نیز می رسد. به طور قطع فعالان بازار سرمایه عرضه های اولیه سهام شرکت هایی همچون قاسم و هرمز را به یاد دارند که چگونه به مدد مصاحبه ها و نشست های مکرر مدیران مجموعه رشدهای خیره کننده ای را تجربه کردند و پس از آن در شرایطی که در سراشیبی نزول معامله می شوند تعدیل های منفی سود برآوردی آنها یکی پس از دیگری روی سامانه کدال منتشر می شود.

در این شرایط مجموعه هایی همچون "حریل"، "پاکشو"، "سخوز"، "دماوند" و ... را نیز می توان نام برد که بازدهی کمتر از 20 درصدی را به سهامداران اعطا کردند و در شرایط فعلی در محدوده قیمتی روز عرضه اولیه معامله می شوند. به عبارت دیگر مدیران مجموعه های مذکور حتی به خود زحمت ندادند تا از روند معاملات سهام زیر مجموعه خود حتی طی چند روز حمایت کنند!

به نظر می رسد متولیان بازار سرمایه می بایست تأمل بیشتری در زمان و نحوه اجرای برنامه عرضه اولیه داشته باشند تا در شرایطی که بورس به تدریج در مدار صعودی و رونق قرار گرفته، سهام شرکت هایی به بازار سرمایه وارد شوند که به رشد و بالندگی این بازار کمک کنند و بازدهی مناسبی را به سهامداران خود اعطا کنند. به طور قطع با ادامه روند این چنینی در فرآیند عرضه اولیه، سهام شرکت هایی وارد بازار سرمایه می شوند که شایستگی حضور در این بازار را ندارند و صدمات زیادی را به بازار سرمایه و سهامداران آن وارد می کند و در نهایت موجب از بین رفتن اعتماد سرمایه گذاران می شود.