*دکتر وحید شقاقی شهری/ اقتصاددان

 

با گذشت 9 ماه از اجرای برجام، اتفاقی که درباره تحریم‌ها افتاده این است که تحریم‌های حوزه بانکی و مالی، روی کاغذ برطرف شده، اما در مقام اجرا به دو دلیل عمده، بدون تغییر مانده است.
دلیل اول این است که در زمان تحریم‌، بانک‌های اروپایی از سوی دولت آمریکا به علت نقض تحریم‌ها علیه ایران، جریمه‌های بسیار سنگینی متحمل شدند حتی یکی از بانک‌های اروپایی تا 9 میلیارد دلار توسط آمریکا جریمه شد که این ارقام سنگین سبب شده ریسک مبادلات بانکی و مالی با ایران بالا بماند. دومین دلیل در ادامه تحریم‌ها این است که هرچند آمریکایی‌ها روی کاغذ و به طور شفاهی می‌گویند با اجرای برجام، تحریم‌ها لغو شده و بانک‌ها می‌توانند با ایران معامله انجام دهند، اما در پشت صحنه شروط نانوشته‌ای برای بانک‌های بین‌المللی گذاشته‌اند. این شروط هم از جانب دیگر، سبب شده تا ریسک مبادلات بانکی با ایران همچنان بالا بماند.
بنابراین تحریم‌های مالی علیه ایران روی کاغذ حذف شده، اما چون ریسک مبادلات در سطح بالایی باقی مانده، آن انتظاری که ما از برجام داشتیم، محقق نشده است. برای کاهش ریسک مبادلات بانکی با ایران، آمریکایی‌ها باید به‌طور شفاف مبادله بانک‌های بین‌المللی را با ایران تضمین می‌کردند که این کار را نکردند. به همین دلیل، بانک‌های بزرگ دنیا هنوز به ازسرگیری مبادلات با ایران، تمایلی نشان نداده‌اند.
در واقع، آمریکایی‌ها با «ولی و اما و اگرهایی» که در پشت صحنه برای بانک‌های بین‌المللی گذاشته‌اند، بانک‌ها را عملا از مبادله با ایران ترسانده‌اند که باید از آن با عنوان واهمه نظام بانکی بین‌المللی از همکاری با ایران نام برد.
در ماه‌های اخیر مسئولان اقتصادی کشورمان همچون طیب‌نیا، وزیر اقتصاد و سیف، رئیس‌کل بانک مرکزی بارها در مجامع بین‌المللی همین مساله را مطرح کرده‌اند و خواستار اعمال فشار اروپایی‌ها بر آمریکا برای رفع این مانع‌تراشی شده‌اند.
نکته‌ای که ضمن دو عامل فوق، اخیرا بر مراودات بانکی با ایران تاثیر گذاشته، مواضعی است که نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا علیه برجام گرفته‌اند که بر واهمه بانک‌های بین‌المللی افزوده است. حتی چینی‌ها که در دوران تحریم هم همکاری خود را با ایران ادامه دادند، بتازگی از رویکرد رئیس‌جمهور بعدی آمریکا ابراز نگرانی کرده‌اند.