نویسنده: محمد پارسا نجفی*

با رسیدن قیمت نفت در بازارهای جهانی به کانال 52 دلاری فرضیه های بسیاری در مورد سیاست کشورهای تولید کننده نفت مطرح می شود اما مهمترین موارد به عربستان سعودی معطوف است.

عربستان در ماه های اخیر به آرامی از میزان تولید نفت خود کاسته که در نتیجه قیمت نفت اندکی افزایش یافت. حتی مذاکراتی نیز با سایر تولید کنندگان بزرگ نفت داشته تا آنان نیز از میزان تولید نفت خود بکاهند اما تاکنون نه در مورد عراق نه در مورد روسیه به نتیجه ای نرسیده است.

در گذشته سیاست ژئو اکونومی ریاض این بود که از این کالای بی بدیل برای پیشبرد سیاست های بین المللی خود استفاده کند و برای همین طی دو سال گذشته عربستان سعودی  کوشید تا با افزایش میزان تولید نفت خود نه تنها کاهش تولید نفت ایران را جبران کند بلکه از قیمت نفت بکاهد و به این صورت به کشورهایی که آنها را دشمن می پندارد ضربه اقتصادی وارد کند.

عربستان سعودی ضعف خود در بحران های خود ساخته ای مانند سوریه ، لبنان و یمن را با افزایش تولید نفت پنهان می کرد تا به این صورت از قیمت نفت کاسته شده و به کشورهای روسیه ، ایران و عراق ضربه بزند.

دولت ریاض با این تصور که این کشورها به صادرات نفت به عنوان محصول عمده صادراتی به شدت وابسته اند و در میان مدت نمی توانند کاهش درآمدهای نفتی خود را جبران کنند تلاش کرد تا به زعم خود فشار اقتصادی بر این کشورها ایجاد کند تا در نتیجه این اقدام از اعمال قدرت آنان در برای حضور در کشورهای بحران زده خاورمیانه به ویژه سوریه کاسته شود اما این سیاست بچه گانه نه تنها جواب نداد بلکه با حضور بیخردانه خود عربستان،  در بحران یمن و هزینه های سنگین بمباران روزانه یمن  طی یک و نیم سال گذشته ، خود این کشور بود که با مشکلات اقتصادی مواجه شد.

بحران اقتصادی عربستان تا حدی رسید که دولت این کشور مجبور شد تا دست به چند رشته سیاست های اقتصادی بلند مدت اقتصادی زند آن هم بدون داشتن هیچ چشم اندازی برای بهبود شرایط در آینده.

ناآشنایی مسئولان جوان سعودی در عرصه ژئوپلتیک موجب شد تا از توان عملیاتی خود عربستان در صحنه خاورمیانه به شدت کاسته شود . بعد از آنکه دولت ریاض کمک های اقتصادی خود به لبنان و مصر و ... را قطع کرد با همین کشورها نیز دچار مشکل شد.

بنابراین تازه بعد از دو سال بود که مقامات تازه کار عربستان سعودی دانستند این کشور بیش از هر کشور دیگری به درآمد های نفتی وابستگی دارد. در نتیجه خود این کشور از میزان تولید نفت خود کاست. میزان تولید نفت عربستان در دو ماه اخیر در مقایسه با ماه جولای کاهش یافت بدون آنکه امتیازی گرفته باشد و حتی کشورهای دیگر با وی همراهی کرده باشند.

دقیقا برعکس کشورهایی که عربستان آنها را دشمن می داند مانند ایران ، روسیه و عراق نه تنها از میزان تولید خود نکاستند بلکه برنامه های خود را برای افزایش حضور در بازار را با شدت بیشتری تقویت کردند.  

ایران بر رسیدن به سهم خود قبل از تحریم ها پافشاری کرد و عراق نیز نیاز خود به درآمد نفتی برای مقابله با داعش را عنوان می کند.

اما روسیه ناکام گذاشتن برنامه های نفت شیل امریکا را دلیلی برای نکاستن از میزان نفت خود عنوان می کند و در اصل بی صبرانه برای ورشکست شدن خاندان سعودی انتظار می کشد .

در این میان شاید کم و زیاد شدن چند ده هزار بشکه نفت تولیدی در نیجریه یا ونزوئلا بتواند به بازار برای چند روزی اثر مختصری بگذارد اما آنچه می تواند بیش از هر مساله دیگری بر قیمت این کالا در بازارهای جهانی سایه افکن باشد و در میزان تولید این کالا در عرصه جهانی تاثیر  بگذارد همانا رقابت ژئوپلتیک میان روسیه و عربستان سعودی به عنوان دو کشور اول تولید کننده نفت خام در جهان است.

روسیه مترصد فرصتی است تا انتقام همه شکست هایش که ناشی از اعطای دلار های نفتی عربستان سعودی  به گروه های وهابی است را در آینده ای نزدیک از آل سعود بگیرد.

مواردی مانند شکست از مجاهدان افغان در دوران شوروی تا مشکلاتی که تروریست های چچنی در قفقاز برای مسکو فراهم کردند و نیز تجهیز داعش و النصره در سوریه که همه و همه با کمک های مالی آل سعود انجام پذیرفته است.

حال اگر عربستان نتواند هزینه این ماجراجویی های ضد روسی را فراهم کند دغدغه های امنیتی مقامات روسیه نیز به شدت کاهش می یابد اما درآمد های روسیه که دارای توان صادراتی گاز طبیعی نیز هست به این کشور امکان تحمل قیمت کم نفت را می دهد مضاف بر اینکه با توجه به مشکلات اخیر امنیتی در جهان درآمد روسیه از صادرات سلاح و موارد مشابه نیز به شدت افزایش یافته و نگرانی مسکو را از کاهش درامد های نفتی جبران می کند.

شاید مطالبی که در مورد نفت شیل امریکا گفته می شود دلیلی برای کاهش قیمت نفت در گذشته بوده است اما واقعیت تنها در عرصه ژئوپلتیک نهفته و حتی خود شرکت های نفتی امریکایی نیز تمایلی برای افزایش دوباره قیمت این کالا تا مرز صد دلار را ندارند.

 به راستی اگر نفت شیل می توانست جایگزینی به همتا برای نفت نفت خام خاورمیانه و سیبری باشد چرا کشورهای غربی تا این حد برای سیطره بر این منطقه راهبردی نگران هستند.

 

* کارشناس اقتصادی