شاید این روزها بسیاری از سهامداران دنبال این سوال مهم باشند. کاهش یا افزایش بهای نفت خام چه تاثیری بر روی سودآوری شرکت های پالایشی دارد . تفکری که در ذهنیت بازار بصورت پیش فرض قرار داده شده این چنین است " کاهش بهای نفت خام بمنزله کاهش سودآوری سهام پالایشی و افزایش بهای نفت خام بمعنی افزایش سود این شرکت هاست ". اما مساله به این سادگی نیست و ما قصد داریم این موضوع را کمی شفافسازی کنیم .

سالانه بیش از 600میلیون بشکه نفت خام معادل 95‌درصد بهای صادراتی نفت مشابه (با در نظر گرفتن کیفیت) در هر ماه شمسی به عنوان ماده اولیه برای تبدیل به فرآورده ها نفتی از سوی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی تحویل شرکتهای پالایشگاهی می گردد . ( البته این مبلغ برای شرکتهای دارای طرح توسعه و کیفی سازی 90 درصد قیمت نفت خام فوب خلیج فارس می باشد یعنی چیزی حدود 10 درصد تخفیف ) .

پس ابتدا شرکت های پالایشگاهی نفت خام را از شرکت ملی پالایش و پخش بر اساس فرمول فوق خریداری مینمایند سپس اقدام به تولید فرآورده های نفتی مینمایند . پس از تولید فرآورده های نفتی 90 درصد این محصولات مجدد به خود دولت با قیمت گذاری تعیین شده با در نظر گرفتن کیفیت محصولات فروخته میشود . 10 درصد از محصولات باقی می ماند که محصولات فرعی بوده و اجازه فروش به بازار آزاد با قیمت ارز آزاد را دارند.

با افزایش یا کاهش قیمت نفت خام قیمت محصولات پالایشگاهی هم افزایش و کاهش می یابند اما مساله اصلی اینجاست کاهش قیمت محصولات پالایشگاهی همزمان با کاهش قیمت نفت نیست و عملا همیشه در بازه چند ١٠ روزه محصولات پالایشگاهی با قیمت سابق به فروش می رسند و سپس به مرور افت می کنند. این بازه زمانی تاخیر، خود سود قابل ملاحظه ای برای پالایشگاه داران خواهد داشت .

قیمت نفت خام از طرفی بر قیمت محصولات و از طرف دیگر بر بهای تمام شده مواد اولیه شرکت تاثیر می گذارد ، کاهش قیمت نفت به عنوان خوراک پالایشگاهها منجر به افزایش ضریب ظرفیت پالایشگاهها و تولید محصول بیشتر می شود و در عمل به اقتصاد پالایشگاهها کمک می کند.

اما کاهش قیمت نفت در بازه طولانی مدت، مثلا ٦ ماه، موجب افت قیمت محصولات پالایشگاهی می شود و به صورت سرانگشتی در صورت افت ٥٠درصد قیمت خوراک، متوسط قیمت سبد محصولات پالایشگاه ٤٥درصد افت می کند. زیرا کاهش قیمت نفت خام باعث می شود سرمایه در گردش پالایشگاهها به صورت قابل ملاحظه ای افت کند.
به دلیل تاخیر کاهش قیمت سبد محصولات با کاهش قیمت نفت ، در صورت نوسان قیمت نفت قطعا پالایشگاه داران سود خوبی را در بازه های زمانی کوتاه مدت به دست خواهند آورد. اما این کاهش در بازه طولانی مدت مناسب نخواهد بود زیرا سبب کاهش فرآورده های نفتی و سپس کاهش سرمایه در گردش شرکت ها میگردد .
قطعا در شرکت های پالایشگاهی زمانی که حاشیه سود بالا رود؛ سود شرکت نیز افزایش یافته و قیمت محصولات نیز افزایش می یابد.

عامل مهم دیگر نرخ ارز می باشد که بر سودآوری این شرکت ها تاثیر قابل توجه ای دارد ، افزایش نرخ ارز باعث افزایش سود ریالی این شرکت ها و در نتیجه افزایش قیمت سهام این شرکت ها در بازار میگردد. فروش 10 درصد محصولات فرعی در بازار آزاد میتواند به قیمت ارز افزایشی سود مناسبی را نصیب این شرکت ها نماید .

📌نتیجه گیری :

رابطه بین نفت خام و سود پالایشگاهی ها یک تأثیر یک به یک و خطی نیست. نوسانات کوتاه مدت نفت خام جهانی هر چند نمیتواند ملاک اصلی شناسایی سود و زیان شرکت های پالایشی باشد و میتوان عامل اصلی تعیین کننده را نرخ ارز و قیمت فرآورده های تولیدی دانست . زیرا در کوتاه مدت کاهش نفت خام به عنوان ماده اولیه به نفع شرکت ها و در دراز مدت بدلیل کاهش قیمت محصولات و کاهش سرمایه در گردش به زیانشان دانست .

همانطور که ملاحظه فرمودید طی یک سال گذشته قیمت نفت بصورت تدریجی از سطوح 30 دلار به بالای 50 دلار رشد نموده است. که این سبب تعدیلات مثبت قابل توجه در نمادهای پالایشگاهی شده است . عامل اصلی این تعدیلات اثر پذیری میان مدت افزایش قیمت نفت به سبب افزایش قیمت فرآورده های نفتی می باشد . به همین منظور این صنعت را با توجه به کیفی سازی ، طرح های توسعه پیش رو و چشم انداز قیمت دلار و نفت از صنایع پیشرو سال آتی میتوان برشمرد .

ارادتمند » علیرضا شاهکویی