صنعت محصولات شیمیایی با سهم 21‌درصدی از ارزش بازار بورس تهران (به‌صورت مستقیم) را می‌توان به چند دسته مختلف تقسیم کرد. پتروشیمی‌ها بیشترین وزن را در این گروه دارا هستند. پتروشیمی‌ها را نیز می‌توان به چندین دسته تقسیم‌بندی کرد.

اوره‌ای‌ها زیر فشار بنیادی

پتروشیمی‌های اوره‌ساز بورس تهران همچنان با ضعف عوامل بنیادی به خصوص ریزش قیمتی اوره مواجه هستند. اوره در شرایط کنونی بار دیگر به 190 دلار به ازای هر تن نزدیک شده است. اوره در بازار جهانی با مازاد عرضه قابل توجه مواجه است و از سوی دیگر تقاضای این کالا نیز در بازار جهانی نوسانات چندانی نداشته و افزایش محدودی را در سال‌های اخیر تجربه کرده است. در فضای مازاد عرضه بازار جهانی، نوسانات قیمت خوراک اوره (زغال‌سنگ و گاز) شاید مهم‌ترین عامل در تعیین مسیر قیمتی اوره محسوب می‌شود. به هر حال قیمت اوره در شرایط کنونی مانند مدت مشابه سال گذشته سطوح کمتر 200 دلاری را تجربه می‌کند. این عامل، فشار زیادی بر سودآوری شرکت‌های اوره‌ساز ایجاد خواهد کرد. در حالی‌که در سال گذشته جهش نرخ زغال سنگ در نیمه دوم سال شمسی و همچنین رشد قیمت گاز طبیعی در بازار جهانی باعث شد که میانگین قیمتی اوره در کل سال سطوح بالاتری از کف 190 دلاری را به ثبت برساند.
 
عدم تکرار این موضوع در سال جاری می‌تواند فشار قابل توجهی بر سودآوری شرکت‌های اوره‌ساز وارد کند. با این شرایط افزایش ظرفیت کنونی برخی از پتروشیمی‌های اوره‌ساز نیز نمی‌تواند در بهبود سودآوری این شرکت‌ها اثر مثبت قابل توجهی داشته باشد. باید توجه داشت که عمده اوره‌سازان نرخ فروش اوره را در آخرین پیش‌بینی‌ سال مالی خود بالاتر از قیمت‌های کنونی اوره در نظر گرفته‌اند. در این شرایط مهم‌ترین عامل حمایتی از این دسته پتروشیمی‌ها می‌تواند‌ امیدواری به رشد نرخ دلار پس از انتخابات باشد.


سقوط 30 درصدی متانول در 2 ماه

متانولی‌ها از دیگر پتروشیمی‌های بورسی و فرابورسی بازار سهام کشورمان هستند. این پتروشیمی‌ها از نظر خوراک مصرفی با اوره‌سازان در یک دسته قرار می‌گیرند. متانول نیز از نیمه دوم سال گذشته در مسیر صعودی قرار گرفت. درحالی‌که به نظر می‌رسید جهش‌های نرخ زغال‌سنگ در بازار جهانی عامل آغاز رشد قیمت متانول باشد؛ اما این روند در مسیر صعودی در ماه‌های بعد ادامه یافت. مهم‌ترین عامل رشد قیمتی متانول تقاضای واحدهای تبدیل متانول به الفین عنوان می‌شد. با این حال رشد قیمتی متانول دوام نیاورد و این محصول طی دو ماه اخیر افت محسوس نزدیک به 30 درصدی را تجربه کرد. در حالی‌که متانول در اوایل اسفند سطوح بیش از 380 دلار را به ازای هر تن تجربه می‌کرد تا پایان هفته گذشته بازار جهانی به سطح 270 دلار نزدیک شد. مهم‌ترین عامل فشار در این خصوص عدم توجیه سودآوری و حاشیه سود واحدهای پایین‌دستی تبدیل متانول به الفین در کشور چین بود که بعضا تعطیلی برخی از این واحدها را به دنبال داشت.

در این میان تقاضای جدید ایجاد‌شده در بازار متانول ناشی از ادامه کار برخی از واحدهای تبدیل متانول به الفین (MTO) مانع از این شد که متانول نیز سرنوشتی مشابه با اوره را تجربه کند و بار دیگر به کف‌های قیمتی در سال 2016 نزدیک شود. نزول قیمتی متانول می‌تواند به تعدیل حاشیه سود واحدهای MTO کمک کند و از قیمت متانول حمایت کند. در این میان احتمال افزایش عرضه متانول در بازار جهانی شاید مهم‌ترین عامل فشار بر قیمت این محصول پتروشیمی باشد. افزایش ظرفیت متانول کشورمان نیز در سال جاری از سوی پتروشیمی کاوه و همچنین مرجان مورد انتظار است. مازاد عرضه شاید فشار بر قیمت این کالا وارد کند. در این شرایط باید در انتظار تقاضای متانول در کشور چین و روند عرضه و تقاضای این کالا در ماه‌های آینده بود. ادامه نوسانات قیمتی متانول در شرایط کنونی نیز با توجه به پیش‌بینی کنونی پتروشیمی‌ها متانول‌ساز بر قیمت سهام این شرکت‌ها فشار وارد خواهد کرد.

پلیمری‌ها دسته دیگری از پتروشیمی‌ها بورسی و فرابورسی را تشکیل می‌دهند. برخی از پلیمر‌ها مانند لاستیک مصنوعی طی ماه‌های اخیر نوسانات قابل توجهی را تجربه کرده‌اند، با این حال نوسانات چشمگیر در پلی پروپیلن و پلی اتیلن در ماه‌های اخیر مشاهده نشده است. عمده تولیدات پلیمرسازان کشورمان به این دو محصول اختصاص دارد. محصولاتی مانند استایرن، بوتادین، بنزن، استایرن بودتادین رابر، پلی بوتادین رابر و دیگر موارد که با نوسانات قابل توجه قیمتی مواجه شده‌اند، سهمی اندکی از تولیدات پتروشیمی‌ها را به خود اختصاص می‌دهند. با این حال این محصولات برای صنایع پایین‌دستی بعضا بسیار مهم هستند. نوسانات خوراک لاستیک مصنوعی در ماه‌های اخیر بسیار چشمگیر بوده است. اوج‌گیری قیمت بوتادین در بازار جهانی طی ماه‌های گذشته عاملی برای حمایت از قیمت لاستیک مصنوعی (به‌عنوان ماده اولیه تولید لاستیک) بود. اثر این موضوع در صورت‌های مالی گروه لاستیک و پلاستیک قابل رصد بود. در شرایط کنونی اما با عقب‌نشینی بوتادین قیمت لاستیک مصنوعی نیز در مسیر نزولی قرار گرفته است. صنایع پایین‌دست پتروشیمی گرچه اثر چندانی بر شاخص کل ندارند، اما روند حرکت نقدینگی را می‌توانند به سمت خود بکشند.

نگاهی اجمالی به سایر زیرمجموعه‌های گروه شیمیایی

علاوه بر پتروشیمی‌ها، گروه شوینده‌ها و مواد شیمیایی نیز در صنعت محصولات شیمیایی بورس تهران حضور دارند. تولیدکنندگان مواد شیمیایی مانند آلکیل بنزن خطی (LAB) با نوسان قابل توجه قیمتی مواجه شده‌اند. قیمت هر کیلو از این محصول طی ماه‌های اخیر رشد قابل توجهی را تجربه کرده است. علت اصلی رشد قیمتی این محصول را کارشناسان، رشد قابل توجه قیمت بنزن به‌عنوان ماده اولیه عنوان کردند. رشدهای قابل توجه این محصول در رشد سودآوری برخی از واحدهای تولیدکننده موثر بوده است. از سوی دیگر این محصول به‌عنوان یکی از مواد اولیه اصلی تولید مواد شوینده محسوب می‌شود که رشدهای اخیر می‌تواند بر سودآوری این شرکت‌ها فشار وارد کند. البته قیمت جهانی LAB در شرایط کنونی نزولی شده است؛ اما به نظر می‌رسد تا انعکاس آن به بازارهای داخلی باید منتظر هفته‌های آتی بود. آنچه از گروه محصولات شیمیایی اشاره شد نگاهی اجمالی بر نوسانات قابل‌توجه قیمتی برخی از محصولات بود. نمادهای این گروه در میان بزرگان بورسی و فرابورسی حضور دارند که می‌توانند اثر قابل توجهی بر بورس تهران داشته باشند. علاوه بر تغییرات قیمتی محصولات در بازار جهانی باید به نرخ دلار، نرخ مواد اولیه و همچنین برخی از طرح‌ها و پروژه‌هایی که بر سودآوری برخی از شرکت‌های گروه شیمیایی اثرگذار است، توجه کرد.

دنیای اقتصاد