یک هفته پیش فعالان اقتصادی ایران برای مذاکرت رو در روی اقتصادی به قلب اروپا رفتند، به زوریخ، شهری که پایتخت مالی سوئیس به حساب می‌آید. آنها در کنفرانس دو روزه‌ای درباره مسائل مختلف اقتصاد ایران و بخصوص مشکلات بانکی گفت‌وگو و برای اصلاح تصویر اقتصاد ایران تلاش کردند.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران،  هلگا اشمید، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در این نشست حضور داشت. اما در میان صحبت‌های تمام‌ سخنرانان این همایش، فان زایتیر، مدیر سرویس‌های مالی شرکت KPMG نکته‌ای صریح را بیان کرد و از حس مثبت اروپایی‌ها به ایران خبر داد: «ما برای مدت زیادی در ایران و در مورد بانک‌های ایرانی گفت‌وگو کرده‌ایم. هنوز تحریم‌های بانکی از جانب امریکا باقی مانده‌اند. به همین دلیل برای همکاران اروپایی ما، کار کردن با ایران ممکن است مشکلاتی داشته باشد و در این مسیر، وفاداری و اعتماد متقابل مهمترین اصلی است که باید به آن پایبند باشیم.» وفاداری و اعتماد متقابل، کلید واژه صحبت‌های او و دیگر فعالان اقتصادی بود؛ کلیدواژه‌ای که نشان می‌دهد منافع اروپایی‌ها نیز به ایران پیوند خورده است و با وجود تهدیدهای امریکا آنها می‌خواهند ارتباط اقتصادی‌شان را با ایران بیشتر و بیشتر کنند. مذاکره‌کنندگان اقتصادی ایران و اروپا، درست در روزهایی روبه‌روی هم بر سر یک میز نشستند که دونالد ترامپ، تازه کارِ دنیای سیاست، هر روز علم جدیدی علیه برجام بلند می‌کرد. البته که تنها چند ساعت بعد از تهدید او به خروج از برجام در کنفرانس سازمان ملل، خط اعتباری یک میلیارد یورویی با اتریش و ۵۰۰ میلیون یورویی با دانمارک راه افتاده بود. در مقابل تمام این اتفاقات، حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران گفته است: « 10 ترامپ دیگر هم نمی‌توانند منافع ایران را در برجام از بین ببرند.»

آلبرت بغزیان، اقتصاددان در این‌باره می‌گوید: «شاید در ابتدا کشورها توافق اقتصادی را از جنبه سیاسی مهم می‌دانستند ولی الان نشان داده شده است که مسائل درهم تنیده اقتصادی جهان،  روی اولویت‌های سیاسی نیز اثرات جدی دارد. ایران بهترین کشور در منطقه برای ترانزیت کالاست. همچنین امنیت ایران در منطقه پر از آشوب خاورمیانه، چیزی نیست که فعالان اقتصادی جهان بتوانند به سادگی از آن چشم بپوشند. به این اعتبار سخن روحانی درباره اینکه ترامپ نمی‌تواند منافع برجامی ایران را تهدید کند، حتی بیش از آنکه سیاسی باشد، اقتصادی است.»

 منافع اقتصادی اروپایی‌ها به برجام گره خورده است

محمود جام‌ساز، اقتصاددانی دیگر نیز وجوه اقتصادی را در اهمیت برجام از اصلی‌ترین مؤلفه‌ها می‌داند و به روزنامه  ایران می‌گوید: «برجام یک برنامه جامع اقدام مشترک است که بین کشورهای مهم اروپایی یعنی کشورهای شورای امنیت به علاوه آلمان و ایران توافق آن صورت گرفته، امضا شده و به عنوان پروتکل بین‌المللی شناخته می‌شود. ترامپ از ابتدای شروع کار تبلیغات انتخاباتی، یک شعار اصلی‌اش این بود که برجام بدترین توافق است. طبیعی است وقتی هم که به قدرت رسید، به دنبال همین کار باشد. اما در اینجا ملاحظات اقتصادی وجود دارد که کار را حداقل برای طرف‌های اروپایی پیچیده می‌کند.»

او ادامه می‌دهد: «اروپایی‌ها با توجه به خدمت تاریخی که در اجرای توافقنامه‌ها داشتند، همچنین چین و روسیه که به ما نزدیک هستند، به هیچ وجه نمی‌خواهند زیر بار نقض برجام روند؛ چرا که هر طرفی بخواهد از این توافق عدول کند، اعتبار جهانی‌اش را از دست داده است. این‌طور نیست که توافقنامه‌های جهانی جنبه تشریفاتی داشته باشد و کشورها بتوانند به راحتی از زیر بار آن خارج شوند. در حال حاضر در صحنه جهانی، کشورها با همین توافق‌ها قضاوت می‌شوند، آنها قضاوت می‌شوند که قابل اعتماد هستند یا نه، و همین است که بر اقتصاد آنها هم اثر منفی دارد. فعالان اقتصادی نمی‌توانند به کشورهایی که یک روز توافقی می‌کنند و روز بعد به بهانه‌های واهی از زیر بار این توافق خارج می‌شوند، اعتماد کنند. امریکا و کشورهای اروپایی، با به هم زدن این توافق، اعتماد‌پذیری اقتصاد خودشان را زیر سؤال می‌برند.»

آلبرت بغزیان، اقتصاددان نیز منافع اقتصادی اروپایی‌ها را در برجام از مؤلفه‌های اصلی برگشت‌ناپذیری این توافق می‌داند و چنین توضیح می‌دهد: «بعد از انقلاب کمترین معامله یا تجارت را با امریکا و بیشترین آن را با اروپا و آسیا داشتیم. همچنین بر اثر تحریم‌ها  امریکا، اروپایی‌ها را تهدید کرد که در صورت برقراری رابطه تجاری با ایران، جریمه می‌شوند و آنها هم از ترس؛ قطع رابطه کرده بودند. اما وقتی بحث برجام پیش آمد، این شائبه مطرح شد که روابط ایران و امریکا بهبود خواهد یافت و امریکایی‌ها هم می‌توانند به بازار ایران دست پیدا کنند. طبیعی است که اگر چنین اتفاقی می‌افتاد، اروپایی‌ها، روس‌ها و چینی‌ها بازار ایران را از دست می‌دادند. بنابراین خوششان نمی‌آید که پای امریکا به ایران باز شود.»

او ادامه می‌دهد: «اما بعد از برجام رابطه تجاری ما تغییری پیدا نکرد و اروپایی‌ها به صنعت نفت ، خودرو و... راحت ورود کردند. چیزی نصیب امریکا نشد و اروپایی‌ها هم خوشحال هستند. حالا اگر امریکا بخواهد برجام را زیر پا بگذارد، باید اروپا را هم سمت خودش بکشاند. برجام یک سویه از طرف امریکا ممکن است نقض شود؛ ولی برای اروپا چنین نیست؛ آنها بازار ما را دوست دارند.»

اهمیت اقتصادی ایران در منطقه خاورمیانه

«ایران کشوری با 80‌‌ میلیون نفر جمعیت است و بازار بسیار خوبی برای اروپایی‌ها به حساب می‌آید؛ کشوری ثروتمند که با ذخایر نفت و گاز و ذخایر مواد معدنی در دنیا در سطح بالایی قرار دارد. ایران در سطح ژئوپلتیک موقعیت خاصی در خاورمیانه دارد و بازار بسیار خوبی برای اروپایی‌هاست. بزرگ‌ترین خریداران نفت ایران هم چین و هندوستان هستند. تمام کشورهایی که به نحوی منافعی در موقعیت اقتصادی ایران دارند، نمی‌خواهند که روابط اقتصادی شان دستخوش تلاطم‌های سیاسی امریکا شود.» محمود جام‌ساز، چنین نگاهی به اهمیت منطقه‌ای اقتصاد ایران و تأثیر آن بر جهان دارد. آلبرت بغزیان نیز با نگاهی مشابه می‌گوید: «ایران در منطقه، جزو کشورهایی است که واردات بالایی دارد، جمعیت چند میلیونی و نیروی کار متخصص و تحصیلکرده دارد. همین طور قضیه صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران هم منطقه را امن می‌کند و از طریق ایران، راهی برای دسترسی به کشورهای دیگر منطقه هم ایجاد می‌شود. وجود امنیت اقتصادی برای شرکت‌هایی که در خاورمیانه فعالیت می‌کنند، هم به نفع این منطقه و هم به نفع جهان است. اروپایی‌ها حتماً منافع جدی اقتصادی دارند که پای میز مذاکره نشسته‌اند.»

البته جام‌ساز، ملاحظه‌ای نیز دارد و با تأکید به اهمیت اقتصادی امریکا می‌گوید: «اما باید توجه داشته باشیم که اگر کار به جایی برسد که قرار شود اتحادیه اروپا بین ایران و امریکا یکی را انتخاب کند یا حتی چین یکی را انتخاب کند، مسلماً امریکا را انتخاب می‌کنند. منافع اقتصادی شان با امریکا بیشتر است. امریکا تولید ناخالص داخلی 18 هزار میلیاردی دارد و می‌شود گفت حجم آن یک چهارم حجم اقتصاد جهانی است. هنوز دلار حرف اول را در دنیا می‌زند و کشورها نمی‌توانند با آن قطع رابطه کنند. با این حال سیاست‌های ترامپ غیرمعمول است و مطابق خواست امریکایی‌ها نیست. همین است که اعتمادپذیری امریکا را کم می‌کند اما باز هم این کشور یک غول بزرگ اقتصادی است.»

از نظر این اقتصاددان، فراهم کردن زمینه‌های داخلی برای ظرفیت‌های اقتصاد جهانی تنها راهی است که می‌تواند در این شرایط به کار بیاید. او توضیح می‌دهد:« در چنین شرایطی دولت باید سعی کند که خودش را بیشتر به کشورهای اروپایی نزدیک کند. اگر برجام از طرف امریکا نقض شود، اروپایی‌ها به خاطر تمام منافع اقتصادی که گفته شد و منافع سیاسی، خودشان مدعی هستند و ایران می‌تواند از تعارضات بین اروپا و امریکا بهترین بهره‌برداری را کند.»

محمود جام‌ساز صحبت‌هایش را چنین به پایان می‌رساند: «در حال حاضر ما بیش از آنکه نگران نقض شدن برجام باشیم، نیازمند فراهم کردن زمینه‌ها برای سرمایه‌گذار خارجی هستیم و بعد از این زمینه‌ها می‌توانیم بگوییم که در جریان تجارت جهانی قرار گرفته‌ایم. جذب سرمایه‌گذاری و حضور در تجارت جهانی هم امکان‌پذیر نیست مگر اینکه از ثبات سیاسی و اقتصادی برخوردار شویم، ریسک‌ها در حداقل قرار بگیرد و شرکت‌های بزرگ با خیال راحت سرمایه‌گذاری کنند.»