*حسین سلاح ورزی/* نایب رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن و کشاورزی ایران

 

«محمدحسین عادلی» رییس کل بانک مرکزی ایران در سال های بلافاصله پس از پایان جنگ عراق علیه ایران حتما در دوران ریاست بر این نهاد بزرگ و سرنوشت ساز اقتصادی تصمیم های مهمی اتخاذ کرده است اما به دلایل گوناگون تخصیص پنج هزار دلار به هر متقاضی با قیمت های بسیار پایین تر از قیمت بازار آزاد بیشتر در ذهن ها باقی مانده است. این رییس کل بانک مرکزی بدون تردید یک عضو از اعضای دولت سازندگی بود که تصمیم گرفتند برای فروخفتن اشتهای بازار ارز به سوی قیمت های بالا منابع ارزی خود را به ثمن بخس در بازار عرضه کنند شاید قیمت ها آرام بگیرد . این تصمیم تاریخی و عجیب می توانست درس امروز باشد و ریس بانک مرکزی بعدی هر کس که باشد در برابر تصمیم دولت بایستد و از حراج کردن منابع گران قیمت شهروندان برای رسیدن به یک هدف دور از دسترس اجتناب کند. اما رییس کل بانک مرکزی دولت دهم این تجربه را ندید و با هدف گفته شده مهار نرخ سکه در بازار آزاد اقدام به حراج سکه کرد و آن جمله مشهور را بر زبان آورد که «آنقدر سکه داریم که حتی به خواربارفروش ها می دهیم تا عرضه کنند».
شوربختانه هر دو تجربه شکست خورده اما هرگز موجب نشد تا دولت یازدهم و امروز دولت دوازدهم دست به حراج دلار و سکه طلای موجود در بانک مرکزی نزنند. حالا پرسش این است که این اقدام بانک مرکزی چرا متوقف نمی شود و با وجود هشدارهای کارشناسان و علاقمندان به حفظ منابع گران قیمت اما حراج سکه در دستور کار قرار می گیرد. بانک مرکزی می تواند به وظایف ذاتی خود در مهار تورم اشاره کند و یادآور شود روند فزاینده قیمت سکه در بازار آزاد راهی برای سازگار شدن افزایشی قیمت سایر کالاها با این کالای شاخص است و باید برای جلوگیری از انتظارات تورمی جامعه این اقدام صورت پذیرد. اما باید به دولت یادآور شد اگر قیمت طلا در جهان روند فزاینده داشته باشد این اقدام بانک مرکزی به مثابه حراج واقعی است و باید از آن اجتناب کرد.
از سوی دیگر تجربه نشان داده است با توجه به بضاعت بانک مرکزی در میزان عرضه سکه که هرگز به اندازه تقاضا نخواهد بود، مهار قیمت ها اتفاق کوتاه مدتی است و دوباره پس از توقف عرضه سکه به دلیل وجود تقاضا بار دیگر افزایش قیمت ها اتفاق می افتد. با توجه به اینکه بخشی از افزایش قیمت سکه و طلا در ایران به دلیل افزایش نرخ تبدیل دلار به ریال ایران است تا زمانی که این نرخ تبدیل میل به صعود دارد مهار قیمت سکه کاری از پیش نمی برد یا اینکه اثربخشی آن کامل خواهد بود. آیا قرار است در آینده ای نه چندان دور بانک مرکزی به فروش دلار باقیمت میانگین بازار آزاد و قیمت ارز رسمی اقدام کند. برخی از آگاهان که اندکی خوش بینی بیش از حد به هرتصمیم دولت را کنار گذاشته اند اما باور دارند دولت دوازدهم برای تامین کسری بودجه خود دستکم برای یک مقدار معین از آشفته بازار سکه استفاده می کند. این گروه می گویند حالا که دولت و بانک مرکزی قیمت های اوج گرفته سکه را می بینند با قیمتی تعادلی و به سود خود اقدام به فروش سکه خواهد کرد. بانک مرکزی به عنوان انحصارگر مطلق تولید و توزیع سکه طلا در ایران می تواند از این بازار با بهره وری بالا استفاده کند و چرا این کار را انجام ندهد؟ هر انحصارگری در هر بازاری دنبال چنین فرصت هایی است و می تواند ضمن اینکه به شهروندان یادآور می شود برای رضایت شما اقدام به کاهش قیمت یک کالا کرده ام، کیسه خود را نیز از سود بالا پر کند. کسانی که بدبین ترند حتی احتمال می دهند بانک مرکزی حدس می زند قیمت طلا در بازار جهانی به سمت پایین در حال حرکت است و نمی خواهد فرصت کسب سود از این بازار از کف برود.
کارشناسان و اقتصاددانان باور دارند این روش های کم فایده که بر آزمایش و خطا استوار است چاره درد اقتصاد ایران نیست و نباید با روش های ناکارآمد منابع ارزی و منابع طلای کشور در بازار حراج شود و دولت و بانک مرکزی نباید در این بازار دخالت کنند. وقتی دولت در یک بازار اخلال می کند این انتظار در فعالان اقتصادی ایجاد می شود که دولت در بازارهای دیگر نیز هرجا به سودش باشد دخالت خواهد کرد.