✴️ ایران در زمینه تولید و صادرات مواد خام و اولیه هر روز به دستاوردهای جدیدی دست پیدا می کند. افزایش صادرات بیش از آن که مدیون بالا رفتن حجم تولید باشد، از تشدید رکود داخلی و تعطیلی یا کاهش تولید واحدهای پایین دستی ریشه می گیرد. بخش تولید صنعتی ایران که از تولید کالاهای مصرفی نهایی با کیفیت و رقابتی (اعم از خودرو و یخچال و ...) عاجز است، در زمینه تولید مواد خام و اولیه صنعتی دارای رتبه های بالای جهانی است. دولتمردان می گویند که ایران در این رشته ها دارای قدرت رقابتی می باشد، اما واقعیت حاکی از غلبه مزیت های رانتی به جای رقابتی در تولید است.

✴️ از نظر تولید صنعتی، اقتصاد ایران به میزان زیادی راه اقتصاد کمونیستی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی در دهه های پایانی قرن بیستم را طی می کند. با این که شوروی ابرقدرت جهانی محسوب می شد و از نظر تولید فولاد و محصولات صنعتی (بیشتر مواد اولیه) اولین یا دومین رتبه های جهانی را داشت، اما صنایع این کشور که از نظر موشکی و هوا فضا قادر به رقابت با امریکا بودند، توان ساخت یک وسیله خانگی معمولی با کیفیت و استانداردهای آن زمان را نداشتند. این کشور برای تولید خودرو دست به دامان فیات شد که در نهایت خودرویی زمخت و عقب افتاده (مانند خودروهای وطنی کنونی به نام لادا و ..) حاصل صنعت خودروسازی شوروی بود. بخش های اقتصادی و صنایع رانتی (غیر رقابتی) دولتی با تهی سازی اقتصاد این کشور از نقش فعال مردم و از سوی دیگر تحمیل زیان و خسارت به اقتصاد کشور، یکی از عوامل کلیدی و اصلی اضمحلال شوروی بودند.
✴️ در حال حاضر بخش تولید صنعتی ایران همان راه اقتصاد شوروی سابق را می رود با این تفاوت که (۱) فنآوری تولید شوروی داخلی و فنآوری تولید ایران وارداتی (و خیلی اوقات درجه سه چینی) است، (۲) صنایع شوروی معمولا در مناطق منتخب و نه به صورت پراکنده و بدون توجه به اقتصاد مقیاس ایجاد می شدند و (۳) صنایع شوروی کاملا دولتی بودند و به هرج و مرج خصولتی های ایران دچار نبودند.

✴️ از هم اکنون به وضوح آینده صنایع رانتی ایران (فولاد، پتروشیمی و خودرو) روشن است. توزیع این واحدها در استانهای کشور بیش از آن که نشان دهنده سیاست صنعتی صحیحی باشد، نشان دهنده توزیع جغرافیایی رانت در بین ذینفعان است. این صنایع با دارا بودن فنآوری های درجه دو و سه (در مقایسه با صنایع پبشرو جهانی و حتی کشورهای حوزه خلیج فارس) اصولا تولیدکننده مواد اولیه با ارزش افزوده پایین یا محصولات نهایی بدون ارزش جهانی هستند. این صنایع با اتلاف منابع و فرصتها منشاء خلق هزینه و معضلات بسیاری برای اقتصاد ایران بوده و خواهند بود. معضلاتی که می تواند ابعادی پرمخاطره تر از فقط حوزه اقتصادی پیدا کند.

منبع : اقتصاد بازار