✍️ سيامک قاسمى
💠 در کمتر از دو ماه مانده به پایان سال ۹۶ اگر بخواهیم نگاهی گذرا به تحولات اقتصادی امسال داشته باشیم، آنچه بیش از هر چیزی خودنمایی می‌کند آن است که اقتصاد ایران با چالش‌های چندجانبه و فراگیر درگیر است و به نظر می‌رسد چالش‌های اقتصادی ایران به مرحله‌ای رسیده است که دیگر راه حل‌های صرفا اقتصادی برای آن متصور نیست و تصمیمات سخت و پر هزینه سیاسی شاید تنها راه حل گذر از این جاده بس خطرناک باشد. فارغ از راه‌حل‌ها و یا چرایی نبود یک اراده سیاسی همه جانبه و فراگیر برای ورود به دوره تصمیمات سخت و دلایل استمرار سیاست «حفظ وضع موجود» در هیات حاکمه ایران، بطور عمومی برخی از مهمترین چالش‌های امروز اقتصاد ایران عبارتند از :

🔹۱- خطر بازگشت تحریم‌های همه جانبه بسیار بیشتر از گذشته احساس می‌شود. به نظر می‌رسد ترامپ در کمتر از صد روز دیگر از برجام خارج شود و فشار لابی‌های آمریکایی، اسرائیلی و عربستانی به اروپا برای خروج از برجام بسیار بالاست. به گفته برخی شاهدان مجمع جهانی اقتصاد امسال در داووس سوئیس بیشتر مجمع تشكيل یک اجماع منطقه‌ای و بین‌المللی بر علیه ایران بوده است.

🔹۲- بنابر گزارش‌های بانک مرکزی و پیش‌بینی‌ها، پس از عبور از تاثیر اجرایی شدن برجام در بخش‌هایی همانند نفت و‌ گاز و رشد اقتصادی ۱۲ درصدی سال گذشته، رشد اقتصادی در شش ماه اول امسال به ۴ درصد رسیده است. رکود بغیر از برخی صنایع بزرگ و خدمات در دیگر بخش‌های اقتصادی بویژه در بخش‌های صنایع کوچک و متوسط فراگیر است و در نتیجه امکان کاهش بیکاری در بخش‌های مهمی از اقتصاد ناممکن به نظر می‌رسد.

🔹۳- پس از اعتراضات طی ماه گذشته و بحران موسسات مالی، دولت برای حل کوتاه مدت بحران‌ها دست در گاوصندوق بانک مرکزی کرده و به ادعای خودش تنها برای حل بحران شبکه بانکی کشور تاکنون ۱۱ هزار میلیارد تومان به پایه پولی کشور اضافه کرده است. این روند تازه و استفاده از پول بانک مرکزی در جهت پاسخ به اعتراضات مردمی همچون گرانی تخم مرغ یا بحران موسسات بانکی در کوتاه مدت سبب افزایش سرعت رشد نقدینگی و آغاز موج تورمی تازه در کشور می‌شود.

🔹۴- نوسانات ارز در دی ماه به اوج خودش رسیده است و فراتر از میزان افزایش قیمت و یا واقعی بودن قیمت، مومنتوم تغییرات و مشاهده نشانه‌های فراوان از آغاز موج تازه سفته بازی در بازار ارز خود از چالش‌های ‌پیش رو است و بحران شبکه بانکی و افزایش تقاضای سفته بازی در بازار ارز ناشى از اين بحران، خیلی زود می‌تواند کشور را وارد بحران نظام ارزی کند.

🔹۵- بحران شبکه‌های بانکی به اوج خود رسیده است و از اتاق‌های کارشناسی به میان مردم آمده است. تنش‌های ماه‌های اخیر نشان داده است که بحران شبکه بانکی می‌تواند پاشنه آشیل ساختار سیاسی ایران باشد و در صورت آغاز دومینو پدیده «هجوم بانکی» در شبکه موسسات و بانک‌های مجاز ابعاد بحران قابل تصور نیست.

🔹۶- بحران محیط‌ زیست و بی آبی به اوج خود رسیده است. آلودگی شهرهای بزرگ و پدیده ریزگردها و کم آب ترین پاییز و زمستان ثبت شده در هفتاد سال اخیر در سال جاری، نشان از افزایش چالش و تنش‌های منطقه‌ای و قومیتی بر سر آب در ماه‌های آینده دارد.

🔹۷- بحران صندوق‌های بازنشستگی فراگیر شده و معوقات چند ماهه قشر آسیب‌پذیر بازنشسته در طی ماه‌های اخیر و ورشکستگی غیررسمی برخی از بزرگترین صندوق‌های بازنشستگی، از نشانه‌های این چالش فراگیر است.

🔹۸- شکاف و بی‌اعتمادی بین ملت و حاکمیت در سطح کلان افزایش یافته است و فساد ساختاری و سیستماتیک در ساختار قدرت، امکان همدلی و همراهی بخش‌های مهمی از مردم را با حاکمیت برای عبور از پیچ‌های سخت سال‌های آینده به حداقل رسانده است.

‌🔸وقتی این ٨ چالش را در کنار چالش‌های ریز و درشت همانند بدهی‌های چندصد هزار میلیارد تومانی دولت و ساختار بودجه ناکارآمد و نارضایتی‌های سیاسی داخلی قرار می‌دهیم تنها می‌توان نتیجه گرفت که آسمان اقتصاد ایران شدیدا ابری است و شايد بحران‌های اقتصادی ایران دیگر راه حل اقتصادی ندارد!