در حالي متوليان و فعالان صنعت فولاد و معدن کشور از نگراني هايي درباره محدوديت ظرفيت حمل و نقل ريلي براي انتقال توليدات فولادي و معدني کشور خبر مي دهند که پيش تر نيز بارها از سوي مسوولان ريلي بر توجه به توسعه حمل و نقل ريلي و ياري بخش هاي فولاد و معدن براي توسعه اين بخش تاکيد شده بود.
به گزارش ماین نیوز، براساس آنچه نقشه راه صنعت فولاد کشور است ايران در حال حاضر رتبه ۱۴ توليد فولاد جهان است و بايد براي رسيدن به ظرفيت توليد ۵۵ ميليون تن فولاد خام تا افق ۱۴۰۴ حدود ۱۶۰ ميليون تن سنگ آهن توليد کند؛ حال آنکه اين حجم از توليدات براي انتقال نيازمند سيستم انتقالي ايمن با ظرفيت بالا هستند که راهکاري جز مسير ريلي بر آن متصور نيست.

هفته گذشته وزير صنعت، معدن و تجارت و رئيس سازمان توسعه و نوسازي معاون و صنايع معدني در همايش فولاد ايران از محدوديت ظرفيت ريلي کشور براي حمل و نقل توليدات فولادي و معدني ابراز نگراني کردند. به نظر مي رسد با توجه به حجم بالاي سرمايه گذاري در صنعت فولاد و معدن ديگر وقت آن رسيده تا پيش از زمينگير شدن اين محصولات به دليل نبود ظرفيت کافي براي انتقال از طريق ريل، چاره اي انديشيده شود. پيش تر نيز محمدزاده، مديرعامل شرکت راه آهن گفته بود در سال ۱۴۰۴ بايد ۲۲۴ ميليون تن ماده معدني در کشور حمل شود و اگر با روند فعلي پيش برويم، تنها يک سوم اين ميزان ماده معدني قابل حمل از طريق ريل خواهد بود و بقيه آن بايد از طريق حمل جاده اي جابه جا شود. محمدزاده با بيان اينکه در حال حاضر وضعيت ساخت جاده و آزادراه در کشور مناسب نيست و بايد حمل ونقل ريلي توسعه يابد، افزود: سهم راه آهن از دريافتي هاي تعرفه اي در سال ۹۲ بالغ بر۴۱ درصد بوده و اين رقم در حال حاضر به ۲۸ درصد رسيده است.

چالش ترانزيت فولاد
وزير صنعت، معدن و تجارت نيز در همايش فولاد ايران، ظرفيت ترانزيتي کشور را يکي ديگر از چالش هاي صنعت فولاد عنوان کرد و افزود: ظرفيت ترانزيت فولاد کشور با حمل ونقل ريلي ۲۸ ميليون تن است، اين ظرفيت در افق ۱۴۰۴ بايد به ۱۱۰ ميليون تن برسد و بايد ظرفيت حمل فولاد روي ريل را تا ۵ برابر افزايش دهيم که کميته مشترکي نيز براي نيل به اين موضوع در وزارت صنعت، معدن و تجارت تشکيل شده است. به گفته شريعتمداري در افق ۱۴۰۴ حدود ۴۲۰ ميليون تن بار صنعتي روي جاده ها خواهيم داشت که به سرمايه گذاري ۵/ ۴ ميليارد يورويي براي اين منظور نياز داريم و بايد شرايط لازم را براي سرمايه گذاري داخلي و خارجي در اين موضوع فراهم کنيم.

حمل ونقل ريلي، نگراني جديد
رئيس سازمان توسعه و نوسازي معادن و صنايع معدني ايران نيز در اين همايش با بيان اينکه تا ۱۰ ماه پيش نگران تامين آب برخي طرح هاي فولادي بوديم، گفت: در حال حاضر مشکل اصلي، محدوديت ظرفيت حمل ونقل ريلي براي صنايع معدني است. مهدي کرباسيان با اشاره به حضور معاون اول رئيس جمهوري در معدن سنگ آهن سنگان طي يک ماه گذشته گفت: قرار است ۱۲ تا ۱۳ ميليون تن محصول معدني از سنگان به وسط کشور جابه جا شود که اين رقم در سال ۹۸ به ۲۲ ميليون تن مي رسد. اين در حالي است که ظرفيت جاده براي جابه جايي بار حدود ۸ ميليون تن است و اين مساله يکي از چالش هاي جدي به حساب مي آيد که بايد حل شود.

زمينگيري فولاد بدون حمل و نقل ريلي
در سال هاي اخير با رشد توليد فولاد در کشور خوشبختانه سرمايه گذاري هاي زيادي در اين حوزه صورت گرفته است، اما متاسفانه هنوز اتصال ريلي قوي و منظمي براي اين بخش وجود ندارد و پيش بيني مي شود اين موضوع به گره اي بزرگ در آينده اي نه چندان دور براي توليدکنندگان فولاد و سنگ آهن کشور و برخي محصولات ديگر بدل شود؛ چراکه نقل و انتقال اين حجم بار نه تنها در توان جاده نيست، بلکه صرفه اقتصادي نيز به دنبال ندارد. بر کسي پوشيده نيست که حمل و نقل ريلي الزام توسعه پايدار فولاد در کشور است، فولادسازان کشور در آينده اي نزديک چاره اي جز اين نخواهند داشت که براي حمل و نقل انبوه و ارزان محصولات خود از سيستم ريلي استفاده کنند؛ چراکه اگر راهي جز اين را برگزينند در مدت زمان کوتاهي زمينگير خواهند شد و از بازارهاي رو به رشد منطقه عقب خواهند ماند.

از ديگر سو، در حالي که اسناد بالادستي کشور بر توسعه صنعت ريلي در ايران تاکيد دارد، بررسي حمل ونقل مواد معدني در پنج سال گذشته نشان مي دهد که حدود ۲۰ ميليون تن از مواد معدني توليدشده در کشور از طريق ريل حمل شده و مابقي از مسير جاده بوده است که البته با تغيير سياست هاي راه آهن مبني بر ارزان کردن قيمت حمل بار براي بخش هاي فولادي، سهم راه آهن از حمل بار مواد معدني در سال هاي اخير افزايش پيدا کرده است.
برنامه ريزي فولاد کشور دستيابي به توليد ۵۰ ميليون تن فولاد خام در کشور است و با توجه به توليد اين ميزان فولاد در کشور، مجموعا ۱۱۵ ميليون تن مواد اوليه بايد حمل شود که اگر محصولات فولادي نيز به اين ميزان اضافه شود، به اين معنا است که کشور بايد امکان حمل و نقل ۱۶۵ ميليون تن مواد اوليه در کشور تا سال ۱۴۰۰ را داشته باشد تا اهداف برنامه فولاد محقق شود. بررسي کارشناسان نشان مي دهد امکان انتقال چنين حجم حمل و نقل باري از طريق جاده قطعا ميسر نيست، بنابراين اگر تکيه تمام حمل و نقل فولاد کشور بر حمل و نقل جاده اي باشد قطعا نقطه ضعف اساسي خواهد بود که در آينده اي نزديک ايران را از قافله فولاد جهان حذف خواهد کرد و فولادسازان ايراني ديگر توان رقابت با فولادسازان دنيا را نخواهند داشت. در حالي که به نظر مي رسد اين روزها ضرورت وجود حمل و نقل ريلي و افزايش ظرفيت اين بخش نيز بر فعالان اين حوزه به روشني عيان شده است.

براساس آنچه در گذشته از سوي راه آهن جمهوري اسلامي مطرح شده است، اگر بخواهيم سهم فعلي ۲۰ ميليون تني راه آهن از حمل بار را به ۱۰۰ ميليون تن در سال ۱۴۰۰ برسانيم بايد ۵ برابر وضعيت فعلي، ريل در کشور داشته باشيم تا فولادسازان بتوانند به حيات و صادرات محصولات خود ادامه دهند. وي ادامه داد: صنعت ريلي در ايران نيازمند سرمايه گذاري ۱۵ هزار ميليارد توماني براي دستيابي به شبکه ريلي منسجم و خصوصي براي بخش فولاد و معدن است که در صورت عدم تحقق اين سرمايه گذاري، صنعت فولاد ايران نيز در سال هاي آينده زمينگير مي شود.

موضوع اصولي نبودن اتصالات و خطوط فرعي در قطب هاي صنعتي فولاد و معدن و عدم اتصال اين مسير به راه آهن از ديگر مشکلات اين بخش است. به نظر مي رسد براي برون رفت از اين مشکلات راهکارهايي وجود داشته باشد که پيش تر نيز به اشکال مختلف مطرح شده است. از جمله اين راهکارها مي توان به کمک به تامين مالي به منظور توسعه زيرساخت کشور، تعيين عوارض واردات براي مصرف کننده که از سوي وزارت صنعت، معدن و تجارت بايد انجام شود و همکاري فولادسازان با صنايع پايين دستي و تاسيس شرکت هاي ريلي براي حمل و نقل محصولات، اشاره کرد.