بعد از نوساناتی که در بازار ارز ایجاد شد و تقاضا برای خرید دلار بالا رفت و قیمت‌ها را تا مرز ۵۰۰۰ تومان پیش برد بانک مرکزی سرانجام تصمیم به اجرای بسته‌ای گرفت تا بتواند در نتیجه اجرای آن بازار ارز را با جذب نقدینگی کنترل کند.

با توجه به اینکه یکی از انتقادات مطرح شده طی ماه‌های اخیر کاهش دستوری سود بانکی و ورود منابع از بانک‌ها به سمت بازار ارز بود، بانک مرکزی یکی از راه‌های جذب نقدینگی را برگشت دوباره منابع به شبکه بانکی دانست و از این‌رو در بسته ارزی خود انتشار اوراق گواهی سپرده با سود ۲۰ درصد را در دستور کار قرار داد. این اوراق تفاوتی با حساب‌های سپرده نداشته و البته جذاب‌تر هستند، چرا که سود پرداختی بابت آنها پنج‌درصد بالاتر از سود فعلی ۱۵ درصد در سپرده‌های مدت‌دار است.

به گزارش تجارت‌نیوز، سید بهاءالدین حسینی هاشمی، کارشناس مسائل اقتصادی در مورد این سیاست بانک مرکزی می‌گوید: بانک مرکزی بدون بررسی و کارشناسی سیاست پولی یک نشست را با همفکری مدیران بانک‌ها برگزار کرد و در نتیجه این همفکری نرخ بهره بانکی کاهش پیدا کرد. این تصمیم منجر به بحران شد و بازار سکه و ارز را تحت تاثیر قرار داد.

اخیرا شاهد افزایش نرخ ارز بودیم و در همین راستا بانک مرکزی تصمیم به جذب نقدینگی گرفت و انتشار اوراق گواهی سپرده ۲۰ درصد را در دستور کار قرار داد. شما این سیاست بانک مرکزی را چطور ارزیابی می‌کنید؟

این تصمیم در راستای تصحیح و اصلاح یک سیاست کلی و اشتباه قبلی است که اواخر شهریور سال جاری اتخاذ شد و نرخ سود سپرده‌ها را ۱۰ درصد کاهش دادند. بنابراین این تصمیم گرفته شده پیامدهای سیاست قبلی بوده است.

این تصمیم به رغم این گرفته شد که دولت و بانک مرکزی می‌دانستند برای فروش ارز محدودیت وجود دارد و در تحریم بسر می‌بریم، همچنین بانک‌ها وضعیت ارزی خوبی ندارند و سپردها به‌ویژه سپرده‌های درشت عادت به سود زیاد دارند و در صورت کاهش نرخ بهره می‌توانند به سمت بازارهای دیگر بروند و بازارهای دیگر را تحت تاثیر و تخریب قرار دهند.

کارشناسان نیز این مسائل را هشدار داده بودند، با این وجود بانک مرکزی بدون بررسی و کارشناسی سیاست پولی یک نشست را با همفکری مدیران بانک‌ها برگزار کرد و در نتیجه این همفکری نرخ بهره بانکی کاهش پیدا کرد. این تصمیم منجر به بحران شد و بازار سکه و ارز را تحث تاثیر قرار داد.

اکنون این سیاست جدید برای اصلاح آن تصمیم قبلی است که در عین درست‌بودن بسیار پرضرر است؛ یعنی یک موج و سونامی تورمی را به کشور تحمیل کرد و باعث اختلال در بسیاری از مسائل از جمله تولید، واردات، صادرات و اشتغال شد، ولی در آن زمان تنها راهی بود که می‌توانست تا حدودی جو را آرام کند.

گفته شده این طرح مورد استقبال خوبی قرار گرفته، ولی نکته‌ای که وجود دارد این است که مشتریان بیشتر از اینکه بخواهند منابع جدیدی را به بانک بیاورند همان حساب قبلی را می‌بندند و آن را تبدیل به اوراق ۲۰ درصدی می‌کنند. این مساله چه مشکلی را برای بانک‌ها ایجاد می‌کند؟

این یک مساله طبیعی است. ما اصلا سپرده‌ای به نام سپرده جدید نداریم. وقتی گفته می‌شود نقدینگی ۱۴۵۰ میلیارد تومان است منظور سپرده‌های بانکی دیداری، کوتاه‌مدت، بلندمدت و سایر سپرده‌ها است. نقدینگی و مسکوک در حد چهار، پنج‌درصد این مبلغ است که برای مراودات و مبادلات روزانه لازم است.

مردم ممکن است دلار را در خانه خود نگه دارند، ولی پول و اسکناس را در همیشه در بانک‌ها سپرده می‌کنند.

نکته‌ای که وجود دارد این است که سپرده‌ها جا به جا می‌شود و از کوتاه‌مدت به گواهی سپرده‌های یک‌ساله که طی این یک سال به جز موارد ضروری هیچ‌برداشتی از آنها نمی‌شود و این مساله باعث می‌شود مردم خود در بازار دخالت نداشته باشند و خرید و فروش ارز و سکه و کالاهای دیگر را انجام ندهند.

درواقع انتشار اوراق گواهی سپرده ۲۰ درصد ترکیب سپرده‌ها را تغییر می‌دهد، یعنی سپرده‌های دیداری و کوتاه‌مدت به سمت سپرده‌های بلندمدت و یک‌ساله می‌روند.

به‌نظر شما بانک مرکزی برای مدیریت نرخ ارز چه سیاست‌هایی را می‌تواند در پیش بگیرد؟

بانک مرکزی برای مدیریت نرخ ارز محدودیت دارد. آنچه مسلم است تقاضا برای نرخ ارز زیاد است و به اصطلاح وقتی در کشور ما ارز دونرخه باشد یعنی دو نوع ارز رسمی و غیررسمی وجود دارد.

همچنین برخی از افراد درآمدهای بسیاری دارند که انگیزه آنها انتقال ارز به خارج است، یعنی ایجاد ثروت و دارایی در خارج از کشور. این مساله همیشه باعث می‌شود تقاضا برای ارز بالا و کاذب باشد.

بانک مرکزی امکانات و اختیارات بسیاری ندارد و تنها کاری که می‌تواند انجام دهد این است که ارز را تک‌نرخی کند تا از تقاضاهای واهی و سوداگرانه ارز بخش ارز دولتی جلوگیری شود و ارز دو نرخه نباشد.

همین دو نرخه‌بودن باعث این می‌شود ارز دولتی آزاد شود و در بازار آزاد فروخته شود. سودگران هم برای اینکه در بازار سودی به دست آوردند بازار را به اغتشاش می‌کشانند.

من فکر می‌کنم مهم‌ترین کاری که بانک مرکزی می‌تواند انجام دهد تک‌نرخی کردن ارز و پرهیز از سیاست‌های دستوری، پولی و بانکی و پرهیز از سرکوب مالی است تا بتواند عملیات مخفیانه و غیرقانونی بازار پول را سروسامان دهد.