ساعت 24-دونالد ترامپ تا اینجای کار نشان داده است بیشتر از آنکه یک رئیس‌جمهور اندیشمند باشد یک مدیر اجرایی با پتانسیل تمام‌ناشدنی است. این رئیس دولت ایالات‌متحده آمریکا با هر اندیشه‌ای که او را راهنمایی می‌کند بیشتر از هر چیز به یک جنگ‌طلب واقعی می‌ماند.

محمد صادق جنان صفت:دونالد ترامپ تا اینجای کار نشان داده است بیشتر از آنکه یک رئیس‌جمهور اندیشمند باشد یک مدیر اجرایی با پتانسیل تمام‌ناشدنی است. این رئیس دولت ایالات‌متحده آمریکا با هر اندیشه‌ای که او را راهنمایی می‌کند بیشتر از هر چیز به یک جنگ‌طلب واقعی می‌ماند. ویژگی‌های ترامپ در جنگ‌طلبی را می‌توان در یک کلمه خلاصه کرد: او می‌خواهد مال و ثروت و درآمد جامعه‌هایی را که آنها را دشمن فرض می‌کند نابود کند. تردید نکنید ترامپ از سیاره جنگ آمده است. او به جای اینکه جان سربازان و افسران کشورها را در تهدید و خطر قرار دهد، دارایی و محل کسب درآمد شهروندان کشورها را در تیررس قرار داده است. ترامپ از همان روزهای سخت مبارزه با کلینتون چند بحث را در کانون توجه قرار داد. او به چین و آلمان هشدار داد که می‌خواهد آنها را در شرایط جنگ اقتصادی قرار دهد زیرا باور داشت این دو کشور با فریب‌کاری و حسابگری، تجارت با آمریکا را به نفع خود ورق زده‌اند. ترامپ در مواجهه با ایران و کره شمالی نیز ضمن رجزخوانی در عرصه‌های گوناگون سرانجام استفاده از ابزار تحریم‌های اقتصادی را در دستور کار قرار خواهد داد.

دونالد ترامپ و تیم پشتیبان او از نظر فکری و اجرایی توانسته‌اند گام‌های محکمی در مسیر ارعاب اتحادیه اروپا، ترساندن چین و در محاق قرار دادن ایران بردارند. واقعیت تلخ این است که در میان 3 نقطه یادشده یعنی چین، اروپا و ایران که در کانون منازعه اقتصادی‌ ترامپ قرار گرفته‌اند، ایران حلقه ضعیف‌تری است و احتمال دارد که مدیران آمریکا بخواهند همه نیروی خود را روی این حلقه ضعیف‌تر اقتصادی متمرکز کنند.

قدرت بازار

اکنون در میان شهروندان، روشنفکران و سیاستمداران و فعالان اقتصادی کشورهای گوناگون که هر کدام از آنها در تیررس تهدیدهای اجرایی تیمِ جنگجوی ترامپ قرار دارند یک پرسش مهم در جریان است: آیا قدرت ترامپ برای رسیدن به آرزوهایش نامحدود است و پرسش بعدی این است که کدام قدرت می‌تواند در برابر قدرت اقتصادی در اختیار آمریکای ترامپ قد علم کند و او را ناکام بگذارد. تجربه تاریخ معاصر نشان داده است که «قدرت بازار» ‌تنها قدرت لایزال و پایان‌ناپذیری است که به هر حال راه خود را در هر شرایطی هموار می‌کند و جلو می‌رود. قدرت بازار توانست امپراطوری روسیه سوسیالیستی و عظیم‌ترین قدرت ساخت ذهن بشر یعنی حزب کمونیست شوروی را شکست دهد.

قدرت بازار اکنون خود را بر افکار و رفتار و تصمیم‌های کوبایی که یادگار سرسخت‌ترین سوسیالیست دنیا بود تحمیل کرده و راه برگشت به دنیای آزاد برای کوبا فراهم شده است. اقتصاد دوم جهان یعنی چین از مسیر «قدرت بازار»ی که آمریکا، ژاپن و اروپا برایش فراهم کرده بودند توانست در یک دوره 30 ساله با رشدهای دو رقمی خود را به پله دوم مرتفع اقتصاد جهان برساند. قدرت بازار بود و هست که بریتانیا را از شرایط دشوار اقتصادی قبل از تاچر به دوران خوب فعلی رسانده است. اگر هند امروز با سرعت به یک قطب بزرگ اقتصادی تبدیل شده است دلیل آن تن دادن رهبران این کشور به قدرت بازار است. بنابراین، آنچه می‌تواند مانع از پیروزی ترامپ در جنگ شود بدون تردید همین قدرت بازار است. قدرت بازار، سازوکار ساده اما توانمندی‌های شگفت‌انگیز دارد و معنایش این است که نهاد دولت و نهادهای حکومتی اجازه دهند که هر فرد جامعه  برای به دست آوردن حداکثر منافع ــ بدون اینکه به دیگران آسیب برساند ــ فعالیت قانونی و در چارچوب عرف داشته باشد.

 

قدرت بازار و تحریم

اکنون که دونالد ترامپ و حلقه اول یارانش همه نیروی مادی، سیاسی و فکری نهفته در دولت آمریکا را برای زمینگیر کردن اقتصاد ایران از مسیر تشدید تحریم‌ها به کار گرفته‌اند کدام قدرت است که وی را ناکام می‌گذارد؟ به نظر می‌رسد قدرت بازار که حالا در اقتصاد و رفتار رقابتی متبلور شده است تا همین جای کار جلوی کامیابی کامل ترامپ را گرفته است. شرکت‌های بزرگ در کشورهای گوناگون با هدف کسب حداکثر سود در هر شرایط حاضر نیستند که اقتصاد ایران را از دست داده و بازار پررونق آتی یک جمعیت 80 میلیونی را به آسانی از دست بدهند. اگر امروز می‌شنویم و می‌خوانیم که ترامپ نمی‌تواند صادرات نفت ایران را به صفر برساند ناشی از قدرت بازار و رقابت شرکت‌ها و کشورها برای به دست آوردن نفت ارزان‌تر است. تجربه نشان می‌دهد این شرکت‌های غول‌پیکر در حوزه‌های مختلف تولید از تحریم کامل نفت ایران آسیب جدی می‌بینند و به همین دلیل همه تلاش خود را به کار می‌گیرند تا از ایران نفت خریداری کنند. شرکت‌های بزرگ و کشورهای مختلف جهان با استناد به قدرت بازار است که همه پل‌ها را پشت سر خود خراب نمی‌کنند و می‌خواهند تا آخرین روزها و ثانیه‌ها در برابر تحریم آمریکایی ایستادگی کنند. قدرت رقابت میان سیاستمداران و بانکداران است که سیاستمداران اروپایی را به سوی متمایل کردن سرمایه‌داران قاره برای حضور جدی در ایران پس از تحریم می‌کشاند. اتحادیه اروپا و ژاپن برای چه با یکدیگر تجارت آزاد را ترویج می‌دهند و معاهده آزادی تجارت را با سرعت پیش می‌برند؟ چرا در حالی که همه می‌دانند کشور چین به وسیله حزب کمونیست این کشور با حبس نرخ تبدیل یوان به دلار می‌خواهد آمریکا را شکست دهد از تجارت آزاد و قدرت بازار حرف می‌زند؟

 

ایران و قدرت بازار

در این روزهای سخت اقتصاد ایران متأسفانه شاهد ترویج افکار و عقایدی هستیم که قدرت بازار را نکوهش کرده و برای ایران راه‌حل‌هایی ارائه می‌دهند که بارها و بارها شکست خورده است. برخی افراد که در چهار دهه گذشته با عقاید عجیب خود راه اقتصاد آزاد را سد کرده‌اند اکنون در این فضای سخت سر بر آورده و بار دیگر سودای برگشت به دهه 1360 را تبلیغ می‌کنند. برخی دیگر از اقتصاددانان به جای اینکه راهی به سوی آزاد کردن کسب‌وکار شهروندان از قیدها و بندهای دولتی پیدا کنند، دولت را تشویق می‌کنند باقی مانده آزادی اقتصادی را نیز سلب کند. اگر قصد داریم تحریم علیه اقتصاد ایران را بی‌اثر سازیم بهتر است به قدرت بازار رجوع کنیم و شهروندان ایرانی را در چارچوب عقل و عرف آزاد بگذاریم تا از همه نیروی خود برای دفع شر تحریم‌ها گام بردارند. اگر این اتفاق بیفتد می‌توان انتظار داشت همه نیروی ایرانیان ساکن سرزمین و ایرانیان خارج از کشور روی بی‌اثر کردن تحریم‌ها متمرکز شوند. اگر مردم بدانند منفعت آنها در شرایط حاضر این است که دامنه و ژرفای تحریم‌های آمریکا کاهش یابد خودشان کارآمدترین راه‌حل‌ها را پیدا خواهند کرد. قدرت بازار را که معنای آن آزاد گذاشتن حرکت متغیرهای اقتصادی در پهنای کره خاکی است دست کم نگیریم. اگر قدرت بازار را از سازوکارهای رفع تحریم حذف کنیم راهی به سوی ناکام کردن ترامپ پیدا نخواهیم کرد.