قیمت نفت برنت که شاخص بازار جهانی است، هفته گذشته با تشدید نگرانی‌ها نسبت به کمبود عرضه به بیش از ۸۶ دلار در هر بشکه صعود کرد و انتظار برای صعود قیمت به ۱۰۰ دلار در آینده نزدیک را تقویت کرد.

 

از دهه ۱۹۹۰ قیمت نفت دفعات معدودی به بالای ۱۰۰ دلار در هر بشکه جهش پیدا کرده است. نفت یک بار در آغاز سال ۲۰۰۸ و برای یک مدت طولانی در فاصله سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۴ به بالای این قیمت صعود کرد. در چند هفته گذشته قیمت نفت برنت به دلیل نگرانی‌های عرضه که ناشی از بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران، فروپاشی اقتصاد ونزوئلا و محدودیت‌های زیرساختی صنعت شیل آمریکا بوده، ۱۸ درصد رشد کرده است و اکنون نزدیک به بالاترین قیمت در چهار سال گذشته قرار دارد که باعث شده بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان پیش‌بینی کنند قیمت نفت به زودی سه رقمی خواهد شد.

بازارهای نوظهور در سراسر آسیا از افزایش قیمت نفت بیش از همه آسیب می‌بینند. اقتصادهای پیشرفته نیز در امان نیستند و مصرف بزرگترین واردکنندگان نفت معمولا کاهش پیدا می‌کند. بدون هیچ تعجبی، قیمتهای بالاتر برای کشورهای تولیدکننده مانند نروژ، کانادا و برزیل خوب است. با این حال آنچه که مایه تعجب است این است که با وجود افزایش قیمت، این کشورها در سال میلادی گذشته سود کمتری برده اند.

بازارهای نوظهور

به گفته یوهانا چوآ از گروه مالی سیتی، کشورهای آسیایی زمانی که نفت افزایش پیدا می‌کند از همه بیشتر آسیب می‌بینند زیرا به جز مالزی، اکثر آنها واردکننده بزرگ نفت هستند. سنگاپور ۶.۵ درصد کمبود نفت و گاز دارد و پس از آن پاکستان، تایلند، سریلانکا و تایوان قرار دارند. اندونزی و ویتنام کمبود کمتر حدود یک درصد دارند.

با توجه به این وضعیت، بسیاری از این اقتصادها زمانی که قیمت نفت افزایش پیدا می‌کند شاهد نوسان شدید نرخ تورم هستند و بررسیها در این زمینه نشان می‌دهد سریلانکا، فیلیپین، ویتنام، هند و تایوان در شش سال گذشته بیشترین حساسیت را به افزایش قیمت نفت داشته‌اند.

در بخش صادرات نیز در صورت افزایش ۱۰ دلاری هر بشکه نفت، پیش‌بینی می‌شود تایوان، کره و تایلند بزرگترین کاهش را در میزان وارداتشان داشته باشند. کریستال تان در شرکت "کپیتال اکونومیکس" برآورد می‌کند که هنگ‌کنگ، سریلانکا و هند ممکن است شاهد کاهش قابل توجهی باشند در حالی که صادرات مالزی و اندونزی به عنوان درصدی از تولید ناخالص داخلی رشد قابل توجهی خواهد داشت.

با درنظر گرفتن این موارد، دورنمای بازارهای نوظهور چندان روشن به نظر نمی‌رسد.

بازارهای آسیایی نوظهور به دلیل تقارن شوک عرضه نفت با رشد ارزش دلار، رشد بازده اوراق قرضه آمریکا و وخامت رشد بازار نوظهور برخلاف رشد مطلوب آمریکا، در وضعیت دشواری قرار دارند. شرایط مذکور به ضعیف‌تر شدن ارزهای آسیایی و بالا رفتن بازده اوراق قرضه و ادامه ریسک گریزی سرمایه گذاران نوظهور منجر شده است.

با وجود اینکه ارزیابیهای بازارهای نوظهور امسال دستخوش تغییر شده است که در برخی از موارد قابل توجه بوده اما استمرار موانع مذکور،   به معنای ضعف بیشتر این اقتصادها خواهد بود.

واردکنندگان توسعه یافته

برخی از اقتصادهای توسعه یافته نیز با بسیاری از این فشارهای مشابه روبرو هستند. از نظر اتان هریس، از بانک امریکا مریل لینچ، ژاپن، اروپا و انگلیس بازندگان واضحی هستند و رشد آنها در سال آینده ممکن است بین ۰.۲ تا ۰.۵ درصد متاثر شود. نه تنها هر سه کشور واردکننده بزرگ نفت هستند بلکه خانوارها در انگلیس و اروپا پس انداز کمتری دارند که آنها را در برابر افزایش بیشتر قیمتها آسیب پذیر می‌کند.

از نظر این که به چه میزان افزایش قیمت روی خواهد داد، سیمون مک آدام از کپیتال اکونومیکس برآورد کرده است اگر قیمت نفت برنت تا پایان سال ۲۰۱۹ در ۱۰۰ دلار بماند، افزایش هزینه سوخت باعث خواهد شد هزینه سالانه مصرف کنندگان در اقتصادهای توسعه یافته ۰.۳ درصد افزایش پیدا کند.

تولیدکنندگان نفت

این کشورها ظاهرا در زمان افزایش قیمت نفت، بیشترین سود را می‌برند اما از اواخر سال گذشته رشد آنها نسبت به دورانهای قبلی افزایش قیمتها کمتر بوده است. دانیل هویی و تیمی از استراتژیستها در "جی پی مورگان سکیوریتیز" دریافته‌اند که ارزهای نفتی مانند کرون نروژ، دلار کانادا و پزوی مکزیک نسبت به قیمت نفت، عملکرد ضعیف‌تری داشته‌اند.

افزایش اخیر قیمت نفت به دلیل تقاضای بیش از حد نیست بلکه به دلیل عرضه کمتر است. در ماههای اخیر شاخص مدیران خرید جهانی به پایین‌ترین سطح در دو سال گذشته سقوط کرده زیرا صادرات جهانی کاهش پیدا کرده است. در حقیقت شکاف میان رشد جهانی و واردات نفت برنت، منعکس کننده عملکرد نابرابر قیمت نفت و ارزهای نفتی است.

بر اساس گزارش فایننشیال تایمز، با این حال برخی از این نگرانیهای عرضه ممکن است تسهیل شده باشد. در همین راستا قیمت نفت برنت هفته گذشته برای نخستین بار در پنج هفته گذشته کاهش پیدا کرد. این کاهش قیمت بدنبال خبر احتمال صدور معافیت از تحریمهای نفت ایران از سوی دولت آمریکا و افزایش تولید اوپک بود.