ساعت 24 - طبقه متوسط ایران دریک دهه اخیر به دلایل گوناگون بخشی از قدرت خریدشان از دست رفته است و احساس می کنند که به آرامی به طبقه فقرا می پیوندند و این موضوعی برای خشمگین شدن آنهاشده است. این روزها درجمعه ایرانی به ویژه درمیان طبقه متوسط می توان رفتارهای نزدیک به انفجاررادید. آیا فقیر شدن طبقه متوسط فقط در ایران اتفاق افتاده است؟

شان کافلن خبرنگار آموزش بی‌بی‌سی درگزارشی به نقل از کارشناسان سازمان همکاری و توسعه اقتصادی نوشته است   : رشد درآمد خانواده‌های طبقه متوسط در بسیاری کشورها متوقف و دربرابرآن سهم ثروتمندان از اقتصاد بزرگ‌تر شده است.نویسندگان این گزارش (که با عنوان "طبقه متوسط زیر فشار" منتشر شده) می‎گویند طبقه متوسط دارد "از درون تهی می‌شود": امکان پیشرفت برایش کمتر شده و نگرانی بیکار شدن برایش جدی‌تر شده است.ادامه این روند در کشورهای غربی، آن‌طور که گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی هشدار داده، می‌تواند پیامدهای سیاسی ناگوار داشته باشد چرا که طبقه متوسط "سنگ بنای" دموکراسی است.نویسندگان گزارش معتقدند در شرایطی که جریان‌های پوپولیستی پرطرفدارند و دغدغه رشد افراط‌گرایی جدی است، حالا طبقه متوسطی که به طور سنتی به جریان‌های میانه‌رو گرایش دارد نیز به جرگه کسانی که احساس می‌کنند "نادیده گرفته شده‌اند" پیوسته و بیشتر احتمال دارد از جنبش‌های "ضد وضع موجود" حمایت کند.

"رشد ناچیز"

طبق تعریف سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، طبقه متوسط به خانواده‌هایی گفته می‌شود که درآمدشان بین ۷۵ درصد تا ۲۰۰ درصد درآمد میانگین یک کشور است.در بریتانیا حدود ۶۰ درصد جمعیت با این تعریف طبقه متوسط‌ هستند.نویسندگان گزارش "طبقه متوسط زیر فشار" معتقدند زمانی که این طبقه حس کنند رفاه‌شان در خطر است، جامعه به طور کلی بی‌ثبات‌تر می‌شود.سازمان همکاری و توسعه اقتصادی هشدار داده که افزایش شکاف طبقاتی منجر به "نارضایتی" از وضع موجود می‌شود: مثل نمونه "جلیقه زردها" در فرانسه.آن‌طور که در این گزارش آمده، شکل تحولات اقتصادی در سطح بین‌المللی تغییر کرده و در حال حاضر به گونه‌ای است که رشد ثروت ثروتمندان بیشتر شده اما طبقه متوسط یا "رشد ناچیز" داشته‌اند یا اساسا پس‌رفت کرده‌اند.در کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (یعنی بیشتر کشورهای اروپای غربی و آمریکای شمالی) رشد درآمد دهک اول جامعه حدود سی درصد بیش از رشد درآمد طبقه متوسط بوده است.در بریتانیا بیش از یک سوم خانواده‌های طبقه متوسط می گویند زندگی‌شان "به سختی می‌گذرد"در آمریکا در سه دهه گذشته سهم یک درصد بالای جامعه از کل درآمد کشور از ۱۱ درصد به ۲۰ درصد رسیده است.نویسندگان گزارش تازه سازمان همکاری و توسعه اقتصادی هشدار داده‌اند که اگر طبقه متوسط به نظام موجود بی‌اعتماد شود، باید منتظر پیامدهای اجتماعی فراتر از منافع شخصی این طبقه بود.

مشکل خرید خانه خریدن برای جوانان

به گفته نویسندگان این گزارش، طبقه متوسط همواره حامی مهم بخش‌های آموزش، بهداشت، مسکن و به طور کلی "خدمات عمومی مناسب" بوده. اما اگر شکاف درآمد این طبقه با ثروتمندان بیشتر شود، ممکن است "اعتمادشان به دیگران و به نهادهای دموکراتیک" خدشه‌دار شود.در این گزارش همچنین هشدار داده شده که تصور کاهش فرصت‌ها به "نارضایتی" طبقه متوسط دامن می‌زند. ضمن اینکه "رکود سطح زندگی طبقه متوسط با اشکال جدید ملی‌گرایی، انزواطلبی، پوپولیسم و حمایت‌گرایی در اقتصاد همراه شده".ارزیابی کارشناسان سازمان همکاری و توسعه اقتصادی این است که بسیاری از خانوارهای طبقه متوسط بیش از آنکه به فکر رفاه بیشتر و بالا رفتن در هرم اجتماعی باشند، نگران پایین رفتن و افت سطح معیشت‌شان هستند.

هزینه مسکن

در گزارش "طبقه متوسط زیر فشار" آمده که در سال‌های اخیر ستون‌ها و نمادهای زندگی طبقه متوسط مثل ملک شخصی و تحصیلات دانشگاهی گران‌تر شده است.به طور خاص، رشد هزینه مسکن بیشتر رشد درآمدها بوده و خانواده‌ها را نگران که فرزندان‌شان نتوانند صاحب‌خانه بشوند.یکی دیگر از امتیازهای طبقه متوسط به طور تاریخی امنیت شغلی بوده. اما این امتیاز و آرامش همراه با آن نیز از بین رفته. به قول آنخل گوریا، دبیرکل سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، "این روزها طبقه متوسط شبیه قایقی در آب‌های خروشان است".در گزارش اخیر به شکاف نسلی نیز اشاره شده. به این معنا که تعداد جوانان در جمعیتی که طبقه متوسط تعریف می‌شود کمتر شده است. به عبارت دیگر، احتمال اینکه بیست‌واندی ساله‌ها در طبقه متوسط باشند کمتر از این است که پنجاه ساله‌ها یا شصت ساله‌ها در این طبقه باشند.در جمع‌بندی گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی آمده "طبقه متوسط قوی و مرفه برای اقتصاد و جامعه به طور کلی مهم است"، اما این روزها این طبقه احساس "بی‌عدالتی" می‌کند و "روزبه‌روز بیشتر نگران وضع اقتصاد می‌شود".