وضعیت طرح‌های نیمه‌تمام تولید و تجارت شکر و روند صادرات و واردات این محصول طی سال های ۹۰ تا ۹۶ توسط معاونت طرح و برنامه وزارت صنعت گزارش شد .

 

به گزارش پایگاه خبری بورس پرس، معاونت طرح و برنامه وزارت صنعت در گزارشی وضعیت طرح‌های نیمه‌تمام تولید شکر و وضعیت تجارت این محصول را ارزیابی کرد.

براساس ارزیابی‌های صورت‌گرفته در حال‌حاضر ۲۷ طرح نیمه‌تمام تولید شکر در ۱۰ استان وجود دارد که ظرفیت اسمی این واحدها برابر با ۱.۲۶ میلیون تن است. طرح‌های مذکور در حالی نیمه‌تمام رها شده‌اند که در صورت تکمیل این تعداد واحد نیمه‌تمام علاوه بر کاهش نیاز به واردات شاهد ایجاد شغل برای ۷.۴ هزار نفر خواهیم بود.

داده‌های اعلام شده حکایت از آن دارد که بیشترین تمرکز طرح‌های نیمه‌تمام در استان آذربایجان غربی قرار دارد به‌طوری که ۱۱طرح نیمه‌تمام در این استان متمرکز شده‌اند و در جایگاه بعدی استان‌های خوزستان با ۵ طرح نیمه‌تمام و کرمانشاه با ۴ طرح قرار گرفته‌اند. از ۲۷ طرح نیمه‌تمام موجود تنها ۴ طرح از پیشرفت فیزیکی بالای ۳۰ درصد برخوردار هستند و ۲۳ طرح نیمه‌تمام راه‌اندازی شده پیشرفت فیزیکی کمتر از ۳۰ درصد دارند.دو طرح در آذربایجان‌غربی، یک طرح در چهارمحال و بختیاری و یک طرح در خوزستان جزو طرح های نیمه تمامی هستند که از پیشرفت فیزیکی بالای ۳۰ درصد برخوردار هستند.

در حال‌حاضر در مجموع ۳۸ واحد فعال تولیدکننده شکر با ظرفیت ۱.۸ میلیون تنی فعال هستند و مجموع اشتغال ایجاد شده از طریق بنگاه‌های تولیدکننده شکر نیز برابر با ۲۴.۵ هزار نفر است. بیشترین بنگاه‌های تولیدکننده شکر در استان‌های خوزستان، خراسان‌رضوی و آذربایجان‌غربی قرار دارند.  تعداد واحد های فعال تولید شکر در خوزستان برابر با ۱۰ واحد است که ظرفیت تولید ۹۹۸ هزار تن شکر دارند، اشتغال ایجاد شده با توجه به واحدهای فعال در این استان برابر با ۱۳.۱ هزار نفر شغل است،سهم این استان از تولید شکر در ایران ۴۲ درصد است.

همچنین ۷ واحد تولیدکننده شکر نیز در استان خراسان‌رضوی فعال هستند که ۱۳.۴ درصد از سهم تولید شکر کشور را به خود اختصاص داده‌اند. ظرفیت تولید شکر در این استان برابر با ۲۲۳ هزار تن است؛، مجموع اشتغال ایجاد شده  برابر با ۵.۱ هزار نفر است. در حال‌حاضر ۵ واحد فعال نیز در آذربایجان‌غربی وجود دارد، ظرفیت تولید شکر در این استان برابر با ۱۹۷هزار تن است و اشتغال ایجاد شده به واسطه واحدهای تولیدکننده شکر نیز برابر با ۱۶۳۵ نفر است.

وضعیت تولید قند و شکر در جهان

نیشکر عمدتا در کشورهای در حال توسعه (آفریقا، آسیا و آمریکای جنوبی) کشت می‌شود و همچنان محصول اصلی برای تولید شکر خواهد بود. تولید شکر استخراجی از چغندر و نیشکر در سطح جهان در سال ۲۰۱۷ در حدود ۱۸۰ میلیون تن بوده است. سهم شکر تولید شده از چغندرقند تا سال ۲۰۲۰ کاهش خواهد یافت و از ۱۴ درصد در سال ۲۰۱۷ به ۱۰.۹ درصد خواهد رسید. پیش‌بینی می‌شود که طی دهه آتی نیشکر حدود ۶۲درصد از تولید جهانی شکر را به خود اختصاص دهد، اگرچه انتظار می‌رود در برخی از کشورها از جمله مصر، چین، اوکراین، اروپای شرقی و ترکیه تولید چغندر قند افزایش یابد.

وضعیت صادرات و واردات شکر

اما بررسی وضعیت صادرات و واردات شکر در دوره زمانی سال‌های ۹۰ تا پایان پاییز سال گذشته از نوسان بسیار تجارت این محصول حکایت دارد. قند و شکر در ایران عمدتا از چغندر قند و نیشکر استحصال می‌شود. نکته قابل‌توجه میزان استحصال از چغندر قند و نیشکر در مقابل مقدار شکر خام تصفیه شده در این کارخانه‌ها است. با توجه به میزان تولید نیشکر و چغندرقند و ظرفیت کارخانه‌ها بخشی از نیاز به طریق واردات شکر خام جهت تصفیه تامین می‌شود. شکر خام وارداتی در ماه‌هایی که استحصال صورت نمی‌گیرد، توسط کارخانه‌ها که امکان تصفیه آن‌را دارند به شکر سفید تبدیل می‌شود.

از دیدگاه مصرف انرژی این موضوع حاکی از آن است که بهینه‌سازی مراحل تصفیه شکر خام صرفه‌جویی عمده‌ای را در برخواهد داشت زیرا این عمل بهره وری عملکرد کارخانه‌ها در زمان استحصال و بخصوص در سایر مواقعی که کارخانه همزمان با ورود چغندر به تصفیه مشغول است را افزایش می‌دهد. ارزش صادرات قند و شکر در ۹ ماه منتهی به آذر سال گذشته حدود ۴۵ میلیون دلار ثبت شده است.

در این دوره زمانی همچنین در مجموع ۶۱.۲ میلیون دلار قند و شکر نیز وارد شده است.مجموع صادرات قند و شکر در سال ۹۰ برابر با ۴۴.۵۵ میلیون دلار بوده و در همین دوره زمانی نیز ۳.۸۱ میلیون دلار واردات قند و شکر به داخل صورت گرفته است. اما در سال ۹۱ نیز صادرات قند و شکر برابر با ۷۳.۹۰ میلیون دلار بوده و واردات این محصول نیز ۷۱. ۰ میلیون دلار ثبت شده است.

روند صادرات قند و شکر در سال ۹۲ نیز برابر با ۴.۷۳ میلیون دلار ثبت شده که این رقم برای واردات این محصول صفر بوده است. اما برای سال ۹۳ صادرات  ۳۵.۸۵ میلیون دلار قند و شکر ثبت شده و واردات صورت گرفته در این سال نیز برابر با ۱.۵۰ میلیون دلار بوده است. میزان صادرات قند و شکر در سال ۹۴ نیز ۱۸.۵۴ میلیون دلار ثبت شده و برای این سال واردات قند و شکر صورت گرفته ۸۴.۳۴ میلیون دلار بوده است.

اما روند صادرات قند و شکر در سال ۹۵ برابر با ۱۲.۶۴ میلیون دلار بوده و در این سال ۲.۲۶ میلیون دلار واردات قند و شکر به داخل صورت گرفته است. در سال ۹۶ نیز صادرات قند و شکر برابر با ۸.۲ میلیون دلار بوده است.