حتما در اطرافیان خود، مهندسان زیادی را دیده‌اید که مشغول تحصیل در رشته پزشکی یا مشغول یادگیری زبان آلمانی و فرانسه برای تحصیل در گرایش‌های پزشکی خارج از کشور هستند. حتما مهندسان زیادی را مشاهده کردید که در کار مواد غذایی و معاملات املاک و شرکت‏های حمل و نقل اینترنتی هستند!
این قضیه فقط ربطی به دولت تدبیر و امید ندارد! اکو‏سیستم کسب و کار در جهان در حال تغییر است و باید این را فهمید. کارآفرینی دیجیتالی و غوغای فریلنسرها و اپ‏بازها تا بلاک‌چین و بورس‌بازی، نشان از دگردیسی ژرف در ساختار کسب و کارهای نوین دارد.
مهندس شدن، دیگر صرف نمی‌کند. کار برای حسابداران و بازاریابان و طراحان و دستیار و تکنسین صنعت بهداشت و درمان، بسیار بیشتر از کار برای مهندسان در پروژه‌ها و نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها و کارخانجات است. جامعه ایران با ۱۴ میلیون جوان مجرد زیر ۴۰ سال و قریب به ۱۰ میلیون بی‌سواد و ۴ میلیون بازنشسته و مستمری‌بگیر تامین اجتماعی و صندوق بازنشستگی کشوری و اقتصاد نیمه‌دولتی، بیش از کسب‌و‌کار‌های مهندسی، به کسب‌و‌کارهای مربوط به صنعت بهداشت و درمان نیاز دارد. شاید گردشگری سلامت و تصویربرداری پزشکی و تکنسینی امور پزشکی، درآمد بیشتری در ایران عصر ۱۴۰۰ به نسبت کسب و کار مهندسی داشته باشد.
داشتن مدرک مهندسی فقط برای کسانی که قصد ثبت شرکت مهندسی یا دریافت گواهی صلاحیت حرفه‌ای در جامعه نظام مهندسی و داشتن حق امضا و امثالهم دارند، اهمیت دارد و برای افرادی که چنین قصدی ندارند، خیلی بازدهی ندارد. حتی حق امضاء نظام مهندسی برای مهندسان عمران، برق و مکانیک، آن قدر به نسبت مسئولیت و تعهدش، جذاب نیست و شاید به همین دلیل، سیل مهندسان مشتاق کانادا و نیوزلند و استرالیا و قطر و کشورهای آسیایی، در حال افزایش است. این قضیه اگر چه برای جامعه پزشکی هم مشاهده می‏شود، اما کسب و کار پزشکی در ایران امروز، به مراتب بهتر از جامعه مهندسی است.
گرایش به تحصیل در رشته‌های علوم فنی و مهندسی در بین ایرانیان، کاهش یافته است. اگر زمانی شاهد حجم قابل توجه متقاضیان شرکت در آزمون سراسری نسبت به حضور در گروه آزمایشی ریاضی و فیزیک بودیم، امروزه با توجه به شرایط اقتصادی و تغیر اکوسیستم کسب‌و‌کار در ایران، شمار داوطلبان گروه آزمایشی ریاضی، سال به سال کاهش می‌یابد.
طبق آماری که سازمان سنجش درباره داوطلبان کنکور سراسری سال ۱۳۹۸ منتشر کرده است، از مجموع یک میلیون و ۱۲۰ هزار داوطلب امسال تنها ۱۶۴ هزار و ۲۴۱ نفر از متقاضیان، متقاضی شرکت در گروه آزمایشی ریاضی بودند و بیش از ۵۰ درصد، متقاضی شرکت در گروه آزمایشی علوم تجربی شدند. اوضاع به گونه ای است که متقاضیان تحصیل در گروه علوم انسانی که در دهه شصت و هفتاد، متقاضی کمی داشتند، در کنکور ۹۸، تقریبا ۲ برابر متقاضیان رشته علوم ریاضی هستند.
یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش علاقه دانش‌آموزان به تحصیل در رشته‌های فنی و مهندسی، بازار کار این رشته‌ها به نسبت گروه علوم انسانی و گروه علوم تجربی است. جامعه ایران در حال پیر‏شدن است و ۱۴ میلیون مجرد نزدیک ۴۰ سال داریم. نیاز به فعالان عرصه صنعت بهداشتی و درمانی، سال به سال افزایش می‌یابد و کشور با کمبود پزشک و پرستار و تکنسین اتاق عمل و داروساز و دندان‌پزشک و ماما و تصویربردار پزشکی و امثالهم روبه‌رو است.
کار در این رشته‌ها هم در ایران و هم خارج از کشور، پول‌سازتر از کار در حوزه مهندسی در اوضاع رکود تورمی امروز ایران است. کارخانه‌های تعطیل یا ورشکسته یا اسیر چالش‌های واردات مواد اولیه، سبب شده تا خیلی‌ها، عطای تحصیل در رشته‌های مهندسی و مهندس شدن را به لقایش ببخشند. اگر روزگاری، مهندس عمران و مکانیک شدن، مساوی با کار تضمینی و درآمد بالا بود، اکنون با رکود در صنعت ساختمان، هزاران رشته مرتبط، از چرخه اقتصاد و بازار کار خارج می‌شود.
اگر قصد تحصیل در رشته مهندسی دارید، در صورتی که انتخاب شما صرفا مبتنی بر علاقه به دروس مهندسی در گرایش خاصی نیست، بازار کار را به خوبی بسنجید. رشته مهندسی مثل رشته زبان و هنر، بیش از آن که مدرک‏محور باشد، ‌مهارت‏محور است. تکنسین ها و کاردان‏های برق و مکانیک و تاسیسات و طراحی، بعضا پول بیشتری از مهندسان در‏می‏آورند و کار برای آنها بسیار زیادتر از فوق‌لیسانس مهندسی سازه یا متالوژی است. این واقعیت را از تهران تا سیدنی و از استکهلم تا تورنتو می‌توان مشاهده کرد.
منبع: روزیاتو