حاکمیت شرکتی یا نظام راهبری شرکت، مجموعه‌ای از قوانین، ساختارها و فراگردهایی است که شرکت‌ها را برای دستیابی به هدف شفافیت، عدالت، رعایت حقوق ذی‌نفعان و پاسخگویی، هدایت و کنترل می‌کند و می‌توان آن را به صورت روابط ساختاری منسجم در نظر گرفت که میان سهامداران، مدیران، ذی‌نفعان و ناظران برقرار می‌شود تا منافع آن‌ها تضمین شود.

روح‌الله حسینی مقدم، عضو شورایعالی بورس ضمن بیان مطلب فوق به پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا)، گفت: بهبود نظام داخلی مدیریت شرکت، افزایش کارایی بازار سرمایه، حفظ حقوق سهامداران و نظارت کارآمد بر عملکرد شرکت‌ها و نهادهای فعال در بازار سرمایه، اهدافی است که به واسطه اجرای نظام حاکمیت شرکتی در راستای توسعه بازار سرمایه محقق می‌شود.

مدیرعامل شرکت تامین سرمایه بانک ملت با بیان اینکه حاکمیت شرکتی در مجموعه بازار سرمایه ایران موضوع تازه و جدیدی نیست، افزود: سال ۱۳۴۶ شمسی برای اولین بار دستورالعمل پیشنهادی حاکمیت شرکتی توسط بورس اوراق بهادار تهران منتشر شد. در آن مقطع با این هدف که سطح حاکمیت شرکتی در بنگاه‌های بورسی ارتقا پیدا کند، مطالعات و بررسی‌هایی صورت گرفت و حاکمیت شرکتی به عنوان یکی از دغدغه‌های سرمایه‌گذاران مطرح شد.

حسینی مقدم ادامه داد: مهم‌ترین اقدام صورت گرفته در خصوص اعمال حاکمیت شرکتی به سال ۹۱ باز می‌گردد. سال ۹۱ در بازار سرمایه یک فراخوان با موضوع تدوین دستورالعمل حاکمیت شرکتی منتشر شد و فعالان و صاحب‌نظران این حوزه نظرات خود را ارائه‌ دادند، در نهایت تلاش‌هایی هم برای ایجاد نظام کنترل داخلی در بنگاه‌های اقتصادی بورسی و فرابورسی صورت گرفت.

وی با اشاره به اینکه حاکمیت شرکتی ابزاری برای رعایت حقوق همه‌ ذی‌نفعان در یک بنگاه اقتصادی است، افزود: با توجه به اینکه تجربه شرکت داری در قرن نوزدهم و بیستم با فراز و نشیب‌های بسیاری همراه بود ضرورت داشت ابزاری ایجاد شود تا تداوم حیات اقتصادی آن‌ها را تضمین کند و تضاد ذی‌نفعان را کاهش دهد از این‌رو موضوع حاکمیت شرکتی مطرح شد و نتیجه آن تداوم فعالیت بنگاه اقتصادی است.

عضو شورایعالی بورس به تجربه سایر کشورها اشاره کرد و ادامه داد: در اجرای حاکمیت شرکتی، کشور آمریکا، آلمان، ژاپن و انگلستان بیشترین فعالیت را داشته‌اند، در آسیا نیز ابتدا ژاپن و اخیرا مالزی تقریبا به اجرای فرآیند حاکمیت شرکتی وارد شده است.

حاکمیت شرکتی، چالش ها و موانع

روح‌الله حسینی مقدم بیان کرد: متاسفانه در کشور و فضای اقتصادی ما حاکمیت شرکتی یک مفهوم کاملا غربی دور از دسترس و غیر قابل درک تصور می‌شود. هنوز موضوع حاکمیت شرکتی از جامعه دانشگاهی و فضای پژوهش و تحقیق خارج نشده است. ما باید از این ابزار برای بهتر اداره شدن شرکت‌های اقتصادی بهره‌برداری کنیم. در شرایط فعلی اقتصاد رعایت منافع و حقوق همه ذی‌نفعان ضروری است و باید به دنبال ارتقای فضای شفاف کسب‌وکار باشیم. لذا اینکه ما در فضای اقتصادی امروز از چنین مفاهیمی که اکنون شاید در کمتر کشوری دغدغه باشد به درستی استفاده نمی‌کنیم، جای نقد دارد.

بازار سرمایه پیشرو در حاکمیت شرکتی

مدیرعامل شرکت تامین سرمایه بانک ملت با تاکید بر اینکه بازار سرمایه در حوزه حاکمیت شرکتی، پیشرو است، عنوان کرد: اکنون در صنعت بیمه و بانکداری از مطالعات، اقدامات و تجربیاتی که در بورس صورت گرفته  استفاده می‌کنند.

وی با اشاره به اینکه هرچند در سطح کلان اقتصاد اقدام جدی در خصوص حاکمیت شرکتی انجام نشده، افزود: مطالعات ما نشان داد در بورس تهران نمره حاکمیت شرکتی متوسط است. هرچند شرکت‌هایی داریم که از سطح ضعیف حاکمیت شرکتی برخوردارند اما شرکت‌هایی هم در بورس تهران حضور دارند که وضعیت اجرای نظام راهبری شرکتی آن‌ها عالی یا مطلوب است.

مدیرعامل شرکت تامین سرمایه بانک ملت ادامه داد: در بازار سرمایه به رعایت انصاف، گزارشگری مالی شرکت‌ها، پاسخگویی مدیران و مواردی از این دست در قالب دستورالعمل‌های مثل افشا، دستورالعمل انضباطی، دستورالعمل معاملات، دستورالعمل پذیرش تاکید شده که همه آن‌ها بخش‌هایی از حاکمیت شرکتی است.

حسینی مقدم افزود: در بسیاری از شرکت‌ها قوانین حاکمیت شرکتی همان دستورالعمل پذیرش آنها است. شرکتی که شرایط دستورالعمل پذیرش را داشته باشد یعنی حاکمیت شرکتی را اجرا می‌کند.

وی افزود: در حال حاضر ما نکات زیادی در دستورالعمل پذیرش داریم که منطبق با حاکمیت شرکتی است. بر اساس این دستورالعمل‌ها، باید همه سهامداران از حق‌وحقوق مساوی برخوردار باشند یا اینکه عنوان شده شرکت‌ها باید گزارش‌های مالی شفاف ارائه دهند و همه این‌ها در واقع اجزای حاکمیت شرکتی است.

مدیرعامل شرکت تامین سرمایه بانک ملت گفت: فکر می‌کنم ما سال‌ها در بحث حاکمیت شرکتی خودمان را درگیر یک موضوع تحت عنوان مدیر مستقل کردیم و عنوان شده چون در ایران مدیر مستقل نداریم در نتیجه حاکمیت شرکتی هم اجرایی نمی‌شود. این کاملا غلط است، مدیر مستقل یکی از مباحث حاکمیت شرکتی محسوب می‌شود و ما اکنون شاهد آیتم‌های مختلفی از حاکمیت شرکتی در بازار سرمایه هستیم.

حسینی مقدم در پایان تاکید کرد: اگر ما بخواهیم به این سوال پاسخ دهیم که آیا حاکمیت شرکتی در بازار سرمایه انجام می‌شود باید گفت:اکنون هم در بخش قابل توجهی اجرا می‌شود اما متاسفانه نتوانستیم این‌ها را منسجم گزارش کنیم.