ممکن است تاکنون نام «کمیته سرمایه‌گذاران خرد (کمیته 8)» را بارها شنیده یا در مطالب مختلف خوانده باشید، اما از ماهیت آن اطلاعات کمی داشته باشید. در واقع این کمیته که بعنوان یکی از مهمترین مراجع در حوزه آموزش سرمایه‌گذاری و سواد مالی است، زیر نظر یکی از بزرگترین نهادهای بین‌المللی یعنی «سازمان بین‌المللی کمیسیون‌های اوراق بهادار (IOSCO)» یا «آیسکو» فعالیت می‌کند و مشاوره‌های کاربردی در زمینه آموزش سرمایه‌گذاران به هیئت مدیره آیسکو می‌دهد. همچنین این کمیته همکاری نزدیکی در حوزه آموزش سرمایه‌گذاری با «سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) » دارد.

در این مقاله سعی شده است تا سوابق، رویکردها، فعالیت‌ها و شیوه‌های اجرایی اعضای کمیته ۸ در حوزه آموزش سرمایه‌گذاری و سواد مالی ارائه شود.

به اعتقاد آیسکو، امروزه بیش از هر زمان دیگری به آموزش سرمایه‌گذاری و سواد مالی نیاز است. همانطور که بازار مالی کشورها همچنان به تکامل و نوآوری ادامه می‌دهند، ابزارهای سرمایه‌گذاری نیز به طور فزاینده‌ای گسترش می‌یابند و به نوبه خود خدمات مالی هم متنوع‌تر می‌شوند. سرمایه‌گذاران خرد برای درک و ارزیابی گزینه‌های قابل دسترس و جلوگیری از کلاهبرداری مالی نیازمند درک بیشتر مفاهیم کلیدی مالی هستند. همچنین تقویت آموزش سرمایه‌گذاری و برنامه ‌های سواد مالی به منظور داشتن پس ‌انداز و یا انجام سرمایه ‌گذاری برای دوران بازنشستگی نیز ضروری است.

برای رفع این چالش‌ها، هیئت مدیره آیسکو در سال ۲۰۱۳  تاسیس کمیته‌ای تحت عنوان «کمیته ۸» برای سرمایه‌گذاران  خرد را تصویب کرد. مأموریت اصلی این کمیته، انجام خط مشی آیسکو برای آموزش سرمایه‌گذاران خرد و سواد مالی است. مأموریت بعدی این کمیته ارائه مشاوره به هیئت مدیره آیسکو در خصوص مسائل و موضوعات مربوط به حمایت از سرمایه‌گذاران خرد و انجام خط مشی‌های حمایت از سرمایه‌گذار است.

در سال ۲۰۱۴، «کمیته ۸» گزارشی نهایی تحت عنوان «چارچوب راهبردی برای آموزش سرمایه‌گذاری و سواد مالی» را منتشر کرد. این گزارش بیانگر نقش آیسکو در ارتقای آموزش سرمایه‌گذاری و سواد مالی و برنامه‌های راهبردی مرتبط با این دو حوزه است.

 

 

روش راهبردی «کمیته ۸» برای آموزش سرمایه‌گذاری و سواد مالی

همانطور که پیشتر گفته شد مأموریت اصلی این کمیته هدایت و انجام امور آیسکو برای آموزش سرمایه‌گذاری و سواد مالی است و مأموریت دیگر آن، ارائه مشاوره به هیئت مدیره آیسکو در خصوص موضوعات مربوط به حمایت از سرمایه‌گذاران خرد و انجام خط‌ مشی‌های حمایت از سرمایه‌گذار با رهنمون هیئت مدیره آیسکو است. این کمیته برای انجام مسئولیت اصلی خود، بر تجربه اعضایش بعنوان نهادهای ناظر اوراق بهادار جهت شناسایی سه حوزه اصلی زیر استفاده می‌کند:

 

الف) دانش سرمایه‌گذاری

ب) مهارت‌های مالی

ج) طراحی، تحویل و سنجش برنامه

 

تمرکز حوزه‌های اول و دوم بر ارتقای دانش و مهارت‌های سرمایه‌گذاران است در حالی‌که حوزه سوم بر نهادهای ناظر اوراق بهادار که برای توسعه و ارائه آموزش موثر برای سرمایه‌گذار و برنامه‌های سواد مالی فعالیت دارند، تمرکز دارد.این کمیته موضوعات هر حوزه را شناسایی کرده و از آن بعنوان نقشه راه جهت استفاده درکمیته و با هدف پیشبرد ابتکارات و نوآوری‌های آینده استفاده می‌کند.

 

رویکرد راهبردی «کمیته ۸» می‌تواند شامل برخی از موارد و یا همه موارد زیر باشد:

 

  • بازبینی شیوه‌های فعلی اعضای IOSCO و رویکردهای آموزش سرمایه‌گذاری و سواد مالی برای شناسایی ساز وکارهای موثر،
  • ارائه یک انجمن (نهاد) برای به اشتراک‌گذاری اطلاعات و تجربیات، یادگیری از یکدیگر و ارائه برنامه‌های موفق،
  • شناسایی مسائل و موضوعات نوظهور در آموزش سرمایه‌گذاری و سواد مالی و سپس معرفی آنها به هیئت مدیره آیسکو و در صورت لزوم ارائه مشاوره جهت مدیریت موضوعات،
  • ایجاد رویکردهای نوین و نوآورانه برای آموزش سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی سواد مالی و ایجاد فرصت‌هایی برای رویکردهای مشارکتی در میان حوزه‌های ذیصلاح قضایی، و
  • بررسی تحقیقات و گزارش‌های تهیه شده توسط سازمان‌های دیگر و همکاری با آنها به صورت مناسب. ماهیت و دامنه ابتکارات گروه «کمیته ۸»، به موضوع و یا فقدان شناسایی موضوعات مرتبط بستگی دارد. در عین حال، انجام تحقیقات بویژه در حوزه رفتار اقتصادی برای موضوعاتی نظیر نگرش نسبت به مدیریت پول، برنامه‌ریزی مالی و سرمایه‌گذاری، همگی در پیشبرد اهداف این کمیته بسیار مهم خواهد بود.

پیش‌بینی می‌شود این کمیته در راستای تحول بازارهای مالی، زمینه‌های جدیدی را برای فعالیت آیسکو در حوزه‌های آموزش سرمایه‌گذاری و سواد مالی ارائه دهد.

 

الف) دانش و درک سرمایه‌گذاری

  1. مفاهیم مالی پایه: تحقیقات در بسیاری از حوزه‌ها، سطح پایین دانش سرمایه‌گذاران را نشان می‌دهد. غالبا اطلاعات آنها در زمینه‌های مفاهیم مالی پایه مانند سود، تورم و انواع ریسک‌ها  شناسایی شده است.
  2. ویژگی‌های‌ ابزار سرمایه‌گذاری شامل هزینه‌ها، ریسک و بازده: تحقیق (بویژه در حوزه رفتار اقتصادی) نشان می‌دهد که اغلب سرمایه‌گذاران اعتقاد دارند به اندازه کافی در مورد ویژگی‌های محصولات و خدمات سرمایه‌گذاری آگاه هستند، در حالیکه در عمل اینگونه نیست. به عنوان مثال، سرمایه‌گذاران ممکن است ریسک‌های ابزاری که در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند را متوجه نشوند، و یا از تاثیر هزینه‌ها در بازه‌های بلندمدت آگاه نباشند.
  3. مناسب بودن: سرمایه‌گذاران خرد ممکن است قادر به ارزیابی تناسب ابزارها و خدمات سرمایه‌گذاری برای شرایط شخصی و خاص خود نباشند، مثلا ریسک‌پذیری، تعهدات و اهداف مالی فعلی، آینده‌نگری برای سرمایه‌گذاری. حتی ممکن است سرمایه‌گذاران در شرایط خاصی از زندگی خود نظیر بیماری و یا بیکاری، از ویژگی‌های ابزاری که مانع خروج آنها از سرمایه‌گذاری می‌شود، آگاه نباشند.
  4. اجتناب از کلاهبرداری و استفاده از هشدارها:  اطلاعات بدست آمده از نهادهای ناظر اوراق بهادار نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران خرد همچنان مستعد کلاهبرداری می‌باشند. بعنوان مثال آنها به راحتی جذب طرح‌های سرمایه‌گذاری تحت عنوان «فرصت را از دست ندهید» می‌شوند.
  5. حقوق و مسئولیت‌های سرمایه‌گذار: ممکن است سرمایه‌گذاران خرد از حق و حقوقشان در چارچوب قوانین و مقررات سرمایه‌گذاری اطلاع کافی نداشته باشند و یا از اهمیت واسطه‌گری‌ها و ابزارهای سرمایه‌گذاری آگاه نباشند.
  6. رسیدگی به شکایات: اغلب سرمایه‌گذاران نمی‌دانند زمانی که با آنها رفتاری غیرمنصفانه می‌شود، مورد کلاهبرداری قرار می‌گیرند و یا در سرمایه‌گذاری‌ خود، مشکوک به تقلب و تخلف می‌شوند، در این هنگام با چه کسی/کسانی تماس بگیرند و یا چگونه شکایت کنند.

 

 

ب) مهارتهای مالی

  1. کار با واسطه‌گری‌ها: عدم آگاهی بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد نسبت به ابزارها و منابع مفید و مناسب، موجب می‌شود تا آنها نتوانند سوابق حرفه‌ای مشاوران سرمایه‌گذاری را بررسی و از آن آگاه شوند. علاوه بر این، ممکن است گواهی‌نامه‌هایی تحت عنوان «مشاور حرفه‌ای» و یا «مشاور مالی» توسط اشخاص خصوصی و یا شرکت‌ها صادر شود که خود همین موضوع نیز امکان تشخیص و ارزیابی کیفیت مشاوران مالی را برای سرمایه‌گذاران  خرد با مشکل روبرو می‌کند.
  2. مدیریت پول و برنامه‌ریزی مالی: تحقیقات در حوزه‌های مختلف حاکی از آن است که وجود خلاء و شکاف در مهارت‌های مالی اولیه مانع از آن می‌شود  تا برخی از سرمایه‌گذاران خرد توانایی انجام طراحی و مدیریت پول‌هایشان را داشته باشند. در گذشته، تحقیقات در خصوص اقتصاد رفتاری نشان داده است که بطور کلی مردم، آمارگران حسی ضعیفی هستند و مستعد انجام خطاهای سیستماتیک در تصمیم‌گیری‌های نامطمئن می‌باشند، مانند دستیابی به هدف بازنشستگی در آینده. همچنین ممکن است آنها آگاهی و دسترسی کامل نسبت به ابزارها و ماشین حساب‌های آنلاین که می‌تواند برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری‌های مالی آنها را تسهیل کند، نداشته باشند، در حالیکه این نکته از منظر دیگران فقط باید مورد اهمیت قشر ثروتمند و سرمایه‌گذاران بزرگ باشد نه سرمایه‌گذاران خرد.
  3.  تفکر انتقادی: ممکن است سرمایه‌گذاران خرد دانش، تجربه و یا دسترسی به ابزارهای مورد نیاز برای کسب تجربه به اصطلاح «حس سالم از داشتن شک و تردید» را نداشته باشند و یا اینکه نمی‌توانند مشاوره‌های دقیق، مناسب و سازگار با اهداف خود را تعیین کنند.

 

ج) طراحی برنامه، تحویل و اندازه‌گیری

  1. مکانیزم‌های طراحی و تحویل: برای موثر بودن آموزش سرمایه‌گذاری و منابع سواد مالی، موضوعات مربوط باید قابل فهم و در دسترس باشند. تحقیقات نشان می‌دهدکه برنامه‌های آموزش سرمایه‌گذاری زمانی که با هدف قراردادن گروه خاصی طراحی می‌شود بسیار موثرتر از برنامه‌های یکپارچه است. این برنامه‌ها شامل ارائه در وب سایت‌ها، رسانه‌های اجتماعی و آموزش‌های رو در رو نیز می‌شوند. شناسایی اطلاعات مرتبط با حوزه‌های مختلف جهت سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران خرد و شیوه‌های ترجیحی آنها به منظور موفقیت‌آمیز بودن آموزش سرمایه‌گذاری و سواد مالی بسیار حائز اهمیت است.
  2.   ابزارهای تعاملی و منابع آنلاین: سازوکارهای تحویل اطلاعات به منظور برقراری تعاملات مناسب با سرمایه‌گذاران خرد ارائه شود و تمرکز آنها در جهت کسب نتایج مورد نظر برای استفاده سرمایه‌گذاران باشد. به عنوان مثال می‌توان از ماشین حساب‌های آنلاین، چک لیست‌ها، ابزارهای تعاملی و اپلیکیشن‌های موبایل نام برد. البته استفاده از فناوری‌های روز دنیا نیز برای بهینه‌سازی سیستم‌های تحویل آنلاین نیز بسیار حائز اهمیت است.
  3. سنجش اثربخشی: در صورت امکان برنامه‌های آموزش سرمایه‌گذار و سواد مالی، از نظر نظارت و اثربخشی، و همچنین اینکه آیا منابع مورد استفاده، موثر هستند یا خیر، و نیز از این منظر که برنامه‌های اجرایی به نتایج مورد انتظار خواهد رسید یا خیر، باید مورد ارزیابی قرار گیرند. در صورت امکان، فرایند ارزیابی باید در طراحی برنامه گنجانده شود. برخی از برنامه‌ها ممکن است قبل از اینکه به طور کامل اجرا شوند، شامل یک مرحله آزمایشی نیز باشند.

 

 

منبع: وب سایت «کمیته سرمایه گذاران خرد (C۸)»

*مترجم: افسانه میرزایی، اداره امور بین الملل سازمان بورس و اوراق بهادار