ساعت 24 -هنگامی که بخواهیم سناریوهای کلی آینده روابط ایران با این کشورها را بررسی کنیم، شرایط به گونه ای خاص رقم خواهد خورد. در این رابطه به نظر میرسد چند متغیر استراتژیک جدید در حال بروز و ظهور هستند که شرایط آینده منطقه، به ویژه ایران را دستخوش تحولات اساسی خواهند کرد که باید در استراتژیهای کشور مورد توجه قرار گیرد.

این متغیرها شامل موارد زیر هستند:

تغییر جایگاه نفت و گاز در خاورمیانه

 منابع نفت و گاز منطقه رو به اتمام است و تا دو دهه آینده کاهش جدی از نظر تولید و تقاضای جهانی خواهد داشت.  تکنولوژی های جایگزین سوختهای فسیلی در حال گسترش و مقرون به صرفه شدن هستند مانند انرژیهای خورشیدی، کاهش مصرف سوخت، تکنولوژیهای هیبریدی و ... . لذا از این منظر نیزاهمیت منابع نفت و گاز خاورمیانه رو به کاهش است.آمریکا به عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت و کاهش وابستگی به بازار انرژی خاورمیانه و آینده نگری شرایط منطقه خلی جفارس، احتمالاً به جای حضور و دخالت مستقیم در منطقه، به دنبال تغییراستراتژی خود از کنترل مستقیم بازار انرژی به مدیریت آن است. منفعت دیگر آمریکا در منطقه فروش تسلیحات نظامی در منطقه است، لذا تلاش خواهد داشت دشمنی و تخاصم را در میان کشورهای منطقه افزایش دهد. در این رابطه، ایران هراسی بیشترین منافع اقتصادی، امنیتی و نظامی را برای آمریکا خواهد داشت.با توجه به موارد مذکور، از دست رفتن اهمیت استراتژیک منطقه برای آمریکا، باید تا دو دهه آینده،یک قدرت منطقهای، نظم و امنیت منطقه را بر عهده گیرد یا تضمین کند..

چین ، خاورمیانه وبرگ  ایران

 ابرقدرت اقتصادی نظامی چین به دنبال گسترش بازارهای اقتصادی و نظامی خود است. در این رابطه چین سیاست فعال اقتصادی و نظامی داشته و در حال گسترش نفوذ خود در مناطق مختلف جهان و استفاده از ایران برای حضور در منطقه خاورمیانه است.  یکی از اهداف مهم اقتصادی چین از حضور در منطقه خلیجفارس، علاوه بر دسترسی به بازار انرژی، دسترسی به بازار اقتصادی منطقه است، اما از همه مهمتر چین با نزدیک شدن به ایران به دنبال تضمین حضور خود در کل منطقه به ویژه هند، پاکستان و افغانستان است.آمریکا به عنوان رقیب یا دشمن جدی چین، قطعاً تحرکات اقتصادی و نظامی چین در منطقه را زیرنظر خواهد داشت. مانور مشترک چین، ایران و روسیه به نوعی برای آمریکا پیام از دست دادن منافع اقتصادی بزرگ منطقه خاورمیانه و حتی جنوب آسیا و آسیای جنوب شرقی را دارد.  احتمالاً آمریکا از حضور چین و روسیه و به ویژه مانور مشترک نظامی، منافع خود و همپیمانان خود را در مخاطره دیده است و شاید بتوان رفتار غیرمنطقی و غیرقانونی ترور سردار شهید سلیمانی را پیامی در این رابطه دانست. چون مهمترین تحول در منطقه، این مانور نظامی بوده است که می توانست از طرف آمریکا به عنوان از دست رفتن منافع تلقی شود. جمهوری اسلامی ایران از رابطه نظامی با چین و روسیه که با مانور مشترک نظامی آنها در یک ماه اخیر انجام شد، باید به دنبال منافع خود باشد نه منافع چین.

منبع – دومین شماره گاهنامه پایش توسعه و آینده نگری، مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری (ویژه نامه آینده پژوهی)،وابسته به سازمان برنامه و بودجه