عضو شورای عالی بورس با اشاره به پیگیری بسیاری از سهامداران برای واریز سود مجامع شرکت های بورسی توسط سامانه سجام، دو مانع اصلی این اقدام را اعلام کرد.

 

به گزارش پایگاه خبری بورس پرس، شاهین چراغی درخصوص پیگیری موضوع واریز سود مجامع شرکت های بورسی توسط سامانه سجام به گفت و گو با فارس نشست که بدین شرح است:

آیا امکان واریز سود سهام شرکت‌ها از طریق سامانه سجام وجود دارد؟

چراغی: سامانه جامع اطلاعات مشتریان برای جمع‌آوری اطلاعات سهامداران و اداره سهام در شرکت‌ها است و بیشتر از اینکه اطلاعات مشتریان در سجام متمرکز باشد در اداره سهام شرکت‌‌های بورسی این اطلاعات وجود دارد. مانع اصلی بر سر راه اینکه سود مجامع شرکت‌ها از طریق سجام و یا شرکت سپرده‌گذاری بصورت متمرکز واریز شود، قانون تجارت و زیرساخت‌‌های فنی بین سامانه‌های معاملاتی و پس از معاملات بشمار می‌رود.

قانون تجارت می‌گوید شرکت‌ها بعد از برگزاری مجمع عمومی و تقسیم سود بین سهامداران هشت ماه بعد از مجمع فرصت دارند تا سود تقسیمی را بین سهامداران‌ تقسیم کنند و بعد از گذشت این زمان شرکت‌ها اجازه دارند باقیمانده سودی که سهامداران را پیدا نکرده‌اند پخش نکنند. برخی از شرکت‌های بورسی جدول زمانی ارائه می‌کنند و تکلیف را از سر خود بر می‌دارند. 14 ماه از عملکرد شرکت‌ها می‌گذرد و چهار ماه هم فرصت برای برگزاری مجمع است و بعد از آن هشت ماه فرصت برای واریز سود سالانه وجود دارد.

بنابراین استدلال مدیران شرکت‌های بورسی این است که چرا منابع نقدینگی را به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی بدهیم که آنها بخواهند سود سهامداران را توزیع کنند و به تدریج سود مردم را بدهند؟

اگر قرار بر این باشد که پول در حساب شرکت سپرده‌گذاری مرکزی نباشد و پول سود سهام نزد شرکت سرمایه‌پذیر باشد آنها می‌توانند از طریق وب سرویس‌ها و APIها سود سهام را به حساب بانکی مشتریان که در سجام ثبت شده واریز کنند. انگیزه شرکت‌ها در زمانی وجود خواهد داشت که سپرده‌ گذاری مرکزی از پلت‌فرم‌های آسان برای توزیع سود استفاده کند و سود کلی شرکت‌های بورسی را که فرضاً A میلیارد تومان می‌شود بین سهامداران تقسیم کند.

اما شرکت‌های بورسی علاقه‌مند نبودند این پول را به سپرده‌گذاری مرکزی بدهند و می‌گفتند چرا باید منابع نقدینگی را به یک شرکت غیر دولتی بدهیم و اگر بانک‌ها سرویس‌های الکترونیکی و وب سرویس به شرکت‌های بورسی بدهند به راحتی می‌توان سود سهام را از طریق این ابزارها پرداخت کنند. در مجموع با گسترش فعالیت الکترونیکی در نظام بانکی مشکل واریز سود سهام در سریع‌ترین زمان می‌تواند حل شود. چه توسط بانک‌ها واریز شود یا از طریق سجام این سود توزیع شود و البته اجباری در روش واریز سود نیست و می‌توان هر دو روش را استفاده کرد.

اینکه بخواهیم یک مدیر بورسی را مجبور کنیم حتماً از طریق سامانه جامع اطلاعات مشتریان و یا سپرده‌گذاری واریز شود این اجبار وجود ندارد. البته اگر سپرده‌گذاری اطلاعات به روز داشته باشد، مدیران بورسی هم علاقه‌مند به استفاده از سامانه سجام خواهند شد.

آیا برای واریز سود سهام مجامع شرکت‌ها از طریق سجام نیاز به وضع مقررات جدید وجود دارد؟

چراغی: ناشر (شرکت بورسی) می‌تواند سرویس‌های الکترونیکی با یک بانک ایجاد کند و سود را بصورت الکترونیکی به حساب سهامداران واریز کنند اما توصیه می‌کنیم کارهای تقسیم سود از طریق سپرده‌گذاری انجام شود در عین اینکه الزامی برای ناشر بورسی وجود ندارد.

برخی سهامداران گفته‌اند وقتی سود سهام تصویب می‌شود اگر در زمان مقرر شرکت بورسی مشتری را پیدا نکند این سود به شرکت سرمایه‌پذیر برمی‌گردد آیا این درست است؟

چراغی: به جهت اینکه بسیاری از ناشران بورسی با بانک‌های خاصی کار می‌کنند به سهامداران الزام می‌کنند نزد همان بانک حساب باز کنند و کسی که در بازار سرمایه‌ کار می‌کند به تعداد بانک‌ها حساب بانکی دارد تا مشکل واریز سود سهام نداشته باشد. اما اگر مشکل را بصورت سیستم الکترونیکی حل کنیم شماره شبای حساب بانکی که یک شماره حساب بی‌همتا است به راحتی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.

تا چهار سال قبل واریز سود سهام بانک اقتصاد نوین و یا بانک ملی این گونه بود که سهامدار را الزام می‌کردند در بانک خود حساب باز کنند و بطور کلی هرچه به سمت جلو می‌رویم فناوری‌های حوزه پرداخت قوی‌تر می‌شود و مشکلات اجرایی را حل می‌کنند و در آینده نزدیک مشکل واریز سود سهام از طریق شماره شبا به راحتی حل می‌شود و فقط باید ناشران بورسی از ساختارهای پرداخت الکترونیکی استفاده کنند.

سالانه چه میزان سود سهام بین سهامداران در مجامع شرکت‌ها تقسیم می‌شود؟

چراغی: میزان سود سالانه شرکت‌ها بستگی به عملکرد دارد اصطلاح DPS یعنی سود تقسیم شده بین سهامداران همان سود سالانه است که بصورت نقد پرداخت می‌شود. هر سال اعداد قابل توجهی از سود شرکت‌ها بین سهامداران توزیع می‌شود که باید حساب همه اینها در سپرده‌گذاری مرکزی به ناشران و سهامداران خدمات ارائه شود و این سامانه‌ها به اندازه‌ای سریع باشند که ناشر بورسی رغبت کند سود سالانه سهام را از طریق این کانال‌ها به دست سهامداران برساند.

کسانی که روش مدیریت مستقیم سهام عدالت را انتخاب کرده‌اند در آینده چگونه سود سهام را دریافت کنند؟

چراغی: مشکل اصلی دقیقاً همین‌جا است مردمی که از طریق سهام عدالت وارد بازار سرمایه می‌شوند آشنایی چندانی با بورس ندارند. توصیه می‌شود روش غیر مستقیم مدیریت سهام را انتخاب کنند. روش مستقیم برای کسانی است که با بورس آشنایی دارند اما در روش مدیریت سهام بصورت تجمعی و بلوکی امکان افزایش سرمایه و اعمال مدیریت و تعیین عضو هیأت مدیره وجود دارد و این امور باعث افزایش ارزش سهام بصورت جمعی می‌شود.

وقتی سهام عدالت در قالب شرکت سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت درمی‌آید در واقع سهامدار عدالت سهام یک شرکت استانی مربوطه را دارد و آن شرکت استانی ترکیب و پرتفوی سهام 36 شرکت بورسی و 13 شرکت غیر بورسی سهام عدالت را برعهده می‌گیرد. مدیریت جمعی در سهام بهتر است و ارزش بالاتری ایجاد می‌کند چون سهام بلوکی می‌شود و به همین جهت مثل جام شیشه که هرچه ابعاد آن بزرگتر باشد، قیمت بالاتر می‌رود اما وقتی همین جام خرد می‌شود قیمت آن کمتر می‌شود. بنابراین هرچه سهام بلوکی‌تر باشد بهتر است و با ارزش بالاتری اداره می‌شود. سهامداران عادی از طریق سهام شرکت‌های استانی و روش غیر مستقیم را انتخاب کنند.

مدیریت متمرکز سهام عدالت بهتر از مدیریت خرد است اما آیا در شرکت‌های استانی افراد قوی وجود دارند که سهام عدالت را به بهترین روش مدیریت کنند؟

چراغی: مدیران شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی تحت نظارت سازمان بورس قرار می‌گیرند و این مدیران باید حتماً توان فنی، مهندسی و شایستگی لازم را داشته باشند.

مسئله زیرساخت و ارتباط ضعیف سامانه‌های معاملاتی و دعوت از مردم در بورس، انسان را به یاد شعر سعدی می‌اندازد که یا مکن با پیل‌بانان دوستی یا بنا کن خانه‌‌ای در خورد پیل.

چراغی: امروزه رئیس جمهور، وزیر و همه مقامات مردم را دعوت به سرمایه‌گذاری در بورس می‌کنند از طرفی زیرساخت‌های فنی برای حضور مردم در بورس وجود ندارد. دو سیستم معاملات و پس از معاملات داریم که در سیستم معاملات، معامله و خرید و فروش سهام انجام می‌شود اما یک سیستم پس از معاملات برای تسویه وجوه قرار دارد و به وسیله لینکی این دو سیستم به همدیگر متصل می‌شود.

فهرست معاملات را می‌فرستیم و سیستم معاملات آن را پردازش می‌کند این سامانه و موتور معاملات از شرکت آتوس فرانسوی خریداری شده که در زمان تصویب برجام یکبار این سیستم به‌روز رسانی شد اما اکنون هم نیاز به به‌روزرسانی جدید دارد و مهم‌ترین نقطه بحرانی همین سیستم معاملات و موتور معاملات با سیستم پس از معاملات روی می‌دهد.

در سیستم قبل از معاملات بحث ثبت افراد، ثبت مشخصات، رجیستری و صدور کد بورسی برای معامله‌گران انجام می‌شود که در سامانه اطلاعات مشتریان سجام قرار دارد و ثبت سهامداری و مانده سهام را می‌تواند در سیستم بعد از معاملات (پست ترید) ببیند.

سیستم بعد از معاملات از دهه 70 شمسی در ایران بکار گرفته و از کانادا خریداری شده و بعد این سیستم کانادایی با موتور معاملاتی بورس که مربوط به شرکت آتوس فرانسه بود متصل شد. در همه دنیا دو سیستم معاملات و سامانه پس از معاملات از یک شرکت خریداری می‌شود تا به راحتی با هم متصل شوندو همزبانی و همخوانی داشته باشد.

قبل از تحریم‌ها از شرکت آتوس فرانسه این سیستم‌ها خریداری شد اما به دلیل تحریم‌های آمریکا در زمان دولت احمدی‌نژاد سیستم پست ترید (پس از معاملات) را به ایران ندادند بنابراین یک قسمت از علت عدم تطابق سیستم‌ها مشکل تحریم است که موتور معاملات از سال 92 به بعد با اجرای برجام به‌روزرسانی نشده است.

در عین حال سیستم پست ترید یا پس از معاملات از دهه 70 همچنان باقی مانده است. به دلیل همین مسئله است که عرضه اولیه سهام شرکت‌ها در روز چهارشنبه انجام می‌شود چراکه وقتی سه میلیون سهامدار جدید وارد سیستم معاملات بورس می‌شوند این سیستم نمی‌تواند داده‌های سه میلیون نفر را سریع پردازش کند و سهامدار جدید نمی‌تواند سه میلیون متقاضی جدید را به عنوان سهامداران قبول کند.

عرضه اولیه شرکت‌ها معمولاً روز چهارشنبه انجام می‌شود که بعد از عرضه اولیه 2 روز فرصت است تا سهام به نام تک‌تک  افراد ثبت و سامانه برای معاملات روز شنبه آماده شود و این به دلیل کند بودن سیستم معاملات است.

این همه افراد نخبه وارد رشته‌های مهندسی الکترونیک، کامپیوتر و اقتصاد شده‌اند چرا هنوز برای یک سامانه معاملات نیازمند خارجی‌ها هستیم و سیستم بومی معاملات بورس طراحی نشده است؟

چراغی: سؤال شما را با یک سؤال دیگر پاسخ می‌دهم که چرا با وجود اینکه در ایران فولاد، آلومینیوم، پلاستیک و سایر ملزومات داریم، نمی‌توانیم هواپیمای ایرباس و بوئینگ طراحی کنیم؟ در این زمینه هم به صرف اینکه مواد یک نرم‌افزار معاملات بازار از فناوری اطلاعات است و مهندس کامپیوتر داریم نمی‌توانیم بگوییم به راحتی می‌توان سامانه معاملات طراحی کنیم چون یک بخش آن دانش است که البته دانش بسیار پیچیده‌ای است و یک بخش آن سیستم‌های معاملاتی است که آن هم بسیار پیچیده است.

سامانه پس از معاملات و سپرده‌گذاری معمولاً از پیچیدگی خاص و دانش فنی بالایی برخوردار است و در چند سال گذشته دنبال آن بودیم و حتی مشاور بین‌المللی هم گرفتیم اما نتوانستیم سیستم معاملات بومی بورس طراحی کنیم.

همان گونه که بسیاری از کشورها دنبال طراحی هواپیما نرفتند نمی‌توانیم به راحتی دنبال این رشته‌های با فناوری بالا برویم. سیستم معاملات یا اصطلاحاً موتور معاملات بورس تهران را شرکت آتوس فرانسوی طراحی کرد و بعد از آن سهام آتوس را شرکت نزدک آمریکا خریداری کرد و چون آمریکا، ایران را تحریم کرد بنابراین شرکت آتوس از ادامه ایفای تعهدات برای ساخت سامانه پس از معاملات خودداری کرد.

در دنیا اینگونه است که شرکت نزدک سعی می‌کند شرکت‌های کوچک نرم‌افزار نویس سامانه معاملات را مانند آتوس از فرانسه خریداری کند تا این کسب و کار در انحصار باشد و سیستم معاملات بورس‌های اکثر کشورهای دنیا را در اختیار بگیرد.

درست است که باید به آن دانش برسیم اما حتماً چند سال کار جدی نیاز دارد. در سپرده‌گذاری مرکزی از سال 87 که سیستم معاملات آتوس را داده‌اند قرار شد سیستم پس از معاملات یا پست‌ترید را هم بدهند اما با تحریم ایران، سیستم پس از معاملات را تحویل ندادند. در زمان مدیریت صالح‌آبادی در سازمان بورس گروه قوی برای طراحی سیستم معاملات ایرانی در بورس در نظر گرفته شد اما ریسک آن بالا بود و آن سیستم طراحی شده زیر بار اجرا نرفت. بنابراین سیستم پست ترید ایرانی زیر بار قرار نگرفت. اسم خاصی نداشت و توسط کارشناسان سپرده‌گذاری مرکزی این سامانه نوشته شد اما در زمان مدیریت سلطانی‌نژاد در سپرده گذاری این سیستم زیر بار کار قرار نگرفت.

شاپور محمدی رئیس سابق سازمان بورس نیز از دو سال قبل یک گروه قوی از دانشگاه تهران گردآوری کرد که سیستم معاملات برای بورس بنویسند و با وجود اینکه کار می‌کنند اما مشکل این است که سیستم‌های معاملات بسیار پیچیده است و تا بخواهیم به آن دانش برسیم زمان‌بر است.

الان مشکل با خرید سیستم معاملات بورس بحث موتور معاملات و سامانه پس از معاملات است و با توجه به بزرگ شدن حجم بازار و معاملات بورس از طریق خرید سیستم می‌توان این نیاز را پاسخ داد. البته در کنار آن گروه بومی‌سازی برای سامانه‌های معاملات وجود دارد و بصورت موازی کار انجام می‌دهند. بنابراین برای توسعه صنعت کارگزاری بورس و توسعه بازار سرمایه ابتدا باید سیستم پست ترید که بالای 20 سال سابقه دارد به‌روز شود.

بعداز آن باید سیستم معاملات بورس به‌روز رسانی شود که البته ترجیح بر این است که هر دو سیستم موتور معاملات و سامانه پس از معاملات از یک شرکت حرفه‌ای باشند و گروه خبره بزرگ با مشاوران مجرب داخلی و خارجی سیستم معاملات را بومی‌سازی کنند.

با توجه به اینکه اقبال مردم به بورس زیاد شده و سهامداران عدالت هم وارد بورس می‌شوند آیا تعداد 108 کارگزاری بورس کافی است یا اینکه باید انحصار کارگزاری‌ها شکسته شود؟

چراغی: در حال حاضر تعداد کارگزاری‌های بورس 108 مورد است با توجه به تعداد دفاتر کارگزاری‌ها تعداد آن به حدود 2 هزار دفتر می‌رسد اما این نکته را باید توجه داشت که با گسترش فناوری اطلاعات و طراحی سامانه سجام چرا باید مشتری به دفاتر کارگزاری‌ها یا دفاتر پیشخوان الکترونیک مراجعه کند باید همه این موارد مانند نام‌نویسی، احراز هویت و کد بورسی بصورت غیر حضوری و الکترونیکی باشد. از طریق فین‌تک‌‌ها و اپ‌ های متفاوت KYC یعنی (مشتریت را بشناس) طراحی شود و از طریق سیستم‌های الکترونیکی این کارها انجام شود.

بحث قانونی در زمینه احراز هویت مشتری به روش الکترونیک وجود داشت که با مساعدت وزیر اقتصاد در دولت مصوبه‌ای گذرانده شد که کل فرایند ثبت‌نام سجام و احراز هویت بدون نیاز مراجعه حضوری انجام شود.

در هیأت وزیران این مسئله باید تصویب شود و بحث قانون پولشویی در مورد احراز هویت‌ها وجود دارد که اگر اجازه کار به شرکت‌هایی داده شود بحث شناسایی مشتری و احراز هویت از طریق الکترونیکی قابل انجام است و مانند همه دنیا انجام می‌شود. الان براساس دستور مقامات بالا احراز هویت بصورت الکترونیکی انجام می‌شود. دارندگان سهام عدالت برای احراز هویت نیازی به مراجعه حضوری ندارند و نیازی نیست در دفاتر پیشخوان الکترونیک تجمع کنند و یا به کارگزاری‌های برای احراز هویت مراجعه کنند تمام کارها را می‌توان از طریق موبایل به نام خود شخص باشد انجام دهد.

نکته دوم وقتی شماره شبای حساب بانکی در سامانه سجام ارائه می‌شود و در سازمان خصوصی‌سازی شماره شبای سهامدار عدالت احراز می‌شود و سود سهام از طریق آن واریز می‌شود عملاً نیازی به احراز هویت و دفتر پیشخوان دولت الکترونیک نیست. البته اگر مصوبه هیأت وزیران منتشر شود که وزیر اقتصاد دنبال آن است احراز هویت کلاً بصورت غیر حضوری می‌شود.

آیا نیازی به ثبت مشخصات مشتری بورسی در دفاتر پیشخوان و یا کارگزاری‌ها وجود دارد یا آنها برای اینکه از مشتری پول بگیرند، اعلام می‌کنند نیاز به احراز هویت حضوری است؟

چراغی: برخی از دفاتر به مردم گفته‌اند باید احراز هویت حضوری انجام شود تا حق ثبت را دریافت کنند در حالی که سایت کارگزاری‌ها هم می‌تواند احراز هویت انجام دهند. البته سایت برخی از کارگزاری‌های بورس به پنج سایت زیر مجموعه تبدیل می‌شود. همچنین مردم می‌توانند به برخی شعب بانک‌ها مراجعه کنند و سهام عدالت را برای فروش ارائه کنند.

در حال حاضر 108 شرکت کارگزاری حداقل 108 سایت دارد در حالی که برخی کارگزاری‌ها چندین سایت زیرمجموعه دارند و مشتریان می‌توانند مراجعه کنند. باید کاری کنیم با فناوری‌های الکترونیک مراجعه مردم به دفاتر کاهش پیدا کند. متأسفانه سپرده‌گذاری مرکزی می‌خواهد انحصار ایجاد کند در حالی که همان سیستم کارگزاری‌ها می‌تواند به سیستم‌های فناوری اطلاعات وصل شده و احراز هویت غیر حضوری انجام شود.

چرا هسته معاملات بورس به کندی عمل می‌کند و یا دچار اختلال می‌شود؟

چراغی: سیستم‌های معاملات و موتور معاملات بورس کند است و اصطلاحاً TPS آن یعنی (تعداد دفعات معامله در ثانیه) در بورس تهران به حدود 7  تا 8 هزار مبادله در ثانیه می‌رسد. الان در دنیا این رقم حداقل 20 هزار مبادله و در بورس نزدک بالای یک میلیون مبادله در ثانیه و بلکه گفته می‌شود بی‌نهایت مبادله در ثانیه انجام می‌شود و این افزایش تعداد مبادلات در ثانیه به حدود 7 تا 8 هزار معامله در ثانیه را مهندسان ایرانی انجام دادند. اما سیستم‌های روز دنیا در بورس‌های پیشرفته بسیار قوی‌تر هستند.

در بورس نزدک بالای یک میلیون معامله در ثانیه و حتی بدون محدودیت انجام می‌شود. بنابراین این یک دانش پیشرفته است که باید به آن دسترسی پیدا کنیم. در زمینه سیستم معاملات و پس از معاملات بورس هم خیلی از بورس‌های دنیا به طرف الکترونیکی شدن کامل حرکت کرده‌اند. مردم به سپرده‌گذار مراجعه می‌کنند نباید سامانه سجام قطع باشد الان مشکل چیست.

سپرده‌گذاری وظیفه‌ اصلی‌ را رها کرده و دنبال کارهای حاشیه‌ای رفته است.  سجام توسط اپلیکیشن‌های پیشرفته و فین‌تک‌ها باید طراحی شده و توسعه پیدا کند. الان چرا مردم مشکل ندارند به دلیل اینکه از اپلیکیشن‌ها استفاده می‌کنند. وقتی اپلیکیشن‌ها آمدند بسیاری از کارها آسان می‌شوند وگرنه مردم بخواهند به این دفتر و آن دفتر مراجعه کنند و احراز هویت حضوری باشند، سرگردان می‌شوند، اشکال کار در کجا است؟ ایراد اصلی همان سامانه پس از معاملات است که نمی‌تواند مرتب کد سهامداری ایجاد کند چون سیستم آن مربوط به دهه 70 شمسی است و به روز رسانی شده است.